fbpx

Verlede Saterdag (16 Junie 2012) het EPOG, die Eenheid vir Ekonomie, Politiek, Omgewing en Geskiedenis, ‘n konferensie op Orania gehou oor toepaslike denkrigtings in die ekonomie en die relevansie vir Orania en ander plaaslike gemeenskappe.

Vier denkrigtings is bekend gestel, wat almal in ‘n mindere of meerdere mate alternatiewe sienings tot die klassieke teenstelling van liberalisme teenoor sosialisme is.

Mnr Piet le Roux, senior navorser in Ekonomie by Solidariteit, het Ludwig von Mises en die Oostenrykse Ekonomiese Skool bekend gestel. Daarvolgens moet die bestudering van die ekonomie nie op die versameling van data fokus nie, maar op menslike handeling (Praxeologie). Die uitruil van dienste en goedere is ‘n menslike aksie wat bepaal word deur mense se begeertes en deur die waarde wat hulle aan iets heg. Daar is nie iets soos ‘n absolute waarde nie en die waarde van ‘n produk of diens kan wyd verskil afhangende van die nuttigheidswaarde wat mense aan iets heg. Von Mises se waardebepaling verskil dus duidelik van diegene soos Karl Marx, wat die waarde van ‘n produk aan die tyd koppel wat dit neem om dit te maak. Marx sien uitbuiting as iets wat lank gevat het om te neem, geruil word vir iets wat vinnig of goedkoop geproduseer is. Volgens Von Mises is dit egter irrelevant, want die ruiler gee iets wat vir hom min waarde het vir iets wat hy begeer. Tyd is ook ‘n relatiewe kommoditeit.

Von Mises se denke val breedweg in die liberale sfeer. Die individu handel in sy eie belang en handeling kan dus van individu tot individu verskil. Groepe is in dié geval net ‘n versameling van individue. In Suid-Afrika en Orania herinner Von Mises se teorie ons daaraan dat die ekonomie ‘n menslike handeling is en nie iets is wat abstrak en verwyderd van die mens staan nie. Von Mises het reeds in die vroeë 20ste eeu gesien dat sosialisme, wat die RSA-regering nou weer as die oplossing voorhou, sal misluk omdat dit nie menslike handeling en keuses in ag neem nie.

Carel Boshoff, president van die Orania Beweging, het die Hongaarse filosoof Karl Polanyi en sy denke bekend gestel. Polanyi kritiseer veral die klassieke ekonomiese denke van liberaliste en sosialiste wat die ekonomie as ‘n aparte sfeer sien, en dat die ekonomie verkeerdelik beperk word tot die uitruil van goedere en dienste in die markopset van vraag en aanbod. Volgens Polanyi is die ekonomie ingebed in die menslike samelewing en verweef met die kultuur. Polanyi verwerp ook die klassieke produksie-elemente soos arbeid, grond of grondstowwe en kapitaal, wat algemeen as verhandelbare kommoditeite gesien word. Arbeid en grond is egter nie gemaak om verkoop te word nie.

As die ekonomie uit die samelewing gehaal word, ontrafel laasgenoemde. Juis dít gebeur as arbeid en grond as verhandelbare kommoditeite gesien word. Die mark moet nie verabsoluteer word nie, maar is slegs ‘n meganisme om menslike verhoudings in ewewig te bring. Die ekonomie moet, nes die politiek, een van deelname wees en tot diens van die gemeenskap, nie tot diens van die elite nie.

Orania sien homself juis as plaaslike gemeenskap wat sy eie gemeenskapsekonomie vestig en Polanyi se kritiek op die bestaande ekonomiese orde is dus ook ‘n bevestiging dat ons die regte ding doen deur die ekonomie as plaaslike gemeenskapsaksie te sien, nie as ‘n abstrakte entiteit nie.

Jaco Kleynhans, Uitvoerende Hoof van die Orania Beweging, het die paleo-konserwatisme en Pat Buchanan as sy voorste verteenwoordiger, verduidelik. Dit is geen filosofie of teorie nie, maar eerder ‘n stel norme en waardes wat op die ervaring van die geskiedenis gebou is. Die paleo-konserwatiewes is nie mark-fundamentaliste soos die Neo-konserwatiewes nie, maar glo dat die staat wel ‘n rol het, byvoorbeld in die toedeling van fondse, wat dan wel deur die mense op grondvlak versprei moet word. Hulle kernbeginsels is vryheid, die familie, tradisie, geloof en gemeenskap. Hulle fokus nie op die individu nie en ook nie op die kollektiewe nie, maar op die gemeenskap, iets wat organies gegroei het en deur gedeelde waardes en kultuur bymekaar gehou word. Die staat moet die gemeenskappe beskerm om voorspoed en stabiliteit vir die land as geheel te verseker. Om dié rede glo die paleo-konserwatiewes nie aan onbeperkte vrye handel nie, maar aan sekere proteksionistiese maatreëls om die plaaslike bedrywe te beskerm. Die paleo-konserwatiewe denke val breedweg in die ekonomiese teorie van merkantilisme of ekonomiese nasionalisme.

Vir Orania en ander plaaslike gemeenskappe is dit nogal van besondere waarde. As volgens die logika van die suiwer mark geredeneer word, dan is Orania en ander plaaslike gemeenskappe in geen opsig kompeterend nie. Die welsyn van die gemeenskap is egter wat saak maak en nie net die winsmotief nie. Daarom word in Orania die Ora as plaaslike geldeenheid gebruik en mense aangemoedig om plaaslik te produseer, werk te skep en te koop.

Danie Goosen, dosent in Godsdienswetenskappe aan Unisa, het Wendell Berry bekendgestel. Berry neem by uitstek die plaaslike in beskerming en gee ‘n goeie rasionaal vir Orania en ander plaaslike gemeenskappe. In die huidige globale ekonomiese orde word vooruitgang en ontwikkeling as stedelike fenomeen gesien en vooruitgang word gemeet aan die bevrediging van begeertes wat gewek word deur bemarking en kommunikasie en wat gedurig vermeerder. Omdat die groot hoeveelheid begeertes nie bevredig kan word nie, skep dit by mense ‘n onvergenoegdheid en die persepsie van skaarste. Daardie persepsie van skaarste lê ook aan die wortel van talle konflikte, ook in Suid-Afrika. Mense het meer as in die verlede, maar weens al hoe groter begeertes en vergelykings met ander wat meer het, onstaan konflikte oor materiële goed. Die ANC-regering hou juis sy bewind in stand deur die begeertes van die massas te instrumentaliseer en ‘n bevrediging daarvan voor te hou. Aangesien die hoë verwagtings nie vervul kan word nie, sien ons woedeuitbarstings soos die gereelde diensleweringsproteste.

In Orania vind ons juis dat ander begeertes as die materiële bevredig word en dit beperk in ‘n sekere sin ook ons groei, omdat vir meeste mense buite materiële begeertes voorop staan. Ons kan egter nie met stede kompeteer nie en Orania moet die begeerte van menslikheid en geborgendheid binne ‘n gemeenskap propageer, eerder as slegs materiële voorspoed.