fbpx

Soos mis wat dans op die rimpels van water op ’n koel wintersoggend, roep ’n naam skimme wat al ons sintuie prikkel.

Identiteit setel in ’n naam, ’n naam bind ‘n reputasie en ons heg gedrag daaraan. Ons plaas onsself binne die raamwerk van die name van mense en plekke wat ons ervaar en onthou.

Pretoria herinner aan Jakarandastrate en die Universiteit. Kerkplein en die Ou Raadsaal. Andries Pretorius, M.W. Pretorius en Paul Kruger. Ons Republikeinse strewe, konsentrasiekampe by Irene en die ondertekening van die oorgawe in Melrose-huis. Ek dink aan die Heldeakker, die Voortrekkermonument, Krygkor en die Kunsmuseum met Pierneef en die gedenkteken opgerig deur Duitsers uit dank vir die versorging van kinders weesgelaat deur die Wêreldoorlog.

Oor tyd het dinge egter verander. Sunnyside is nie meer die tuiste van Afrikanerstudente nie. Ga-Rankuwa, Soshanguve, Mamelodi, Tembisa, Diepsloot en Atteridgeville neig na Kerkplein. Potgieterstraat word Kgosi Mampuru, Andriesstraat word Thabo Sehume, Kerkstraat word Stanza Bopape.

Ons kan vra waar Thabo Sehume was toe Andries Pretorius weerlose vroue en kinders bygestaan het teen die tirannie en bloedsug van Dingaan, moes toekyk hoe die Britse Empaaier vir Natalia toe-eien en die onafhanklikheid van die Zuid-Afrikaansche Republiek met die ondertekening van die Sandrivier-konvensie vasgelê het? Waar was Kgosi Mampuru toe Andries Potgieter die plunderaars en moordenaars van Silkaats uit Transvaal en oor die Limpopo verdryf het?

Dit is egter nie meer van belang nie, want die belangriker vraag is waar die Pretoriusse en Potgieters van vandag is? Wat het gebeur dat hulle vandag ander se voorkeurname vir die strate van Pretoria moet aanvaar?

Koningsbergkasteel

Dit is nie die eerste keer waarop ‘n stad nuwe eienaars en nuwe name kry nie. ‘n Stad is die fisiese vergestalting van die sosiale konstrukte tussen mense wat op ‘n plek konsentreer. Die demografie van ‘n stad bepaal sy inhoud, sy karakter, sy siel en ook sy naam.

Istanbul was oorspronklik die setel van Christendom in die Ooste en was die grootste en rykste Europese stad gedurende die Middeleeue. In 1453 het Sultan Mehmed II die stad wat tot op daardie tydstip as Konstantinopel bekend gestaan het, verower. Die Aya Sophia het ‘n Moskee geword en Istanbul was sedertdien alles behalwe Europees.

Koningsberg was tot en met 1946 die hoofstad van Oos-Pruise. Nadat 3 miljoen Duitsers voor die geweld en verkragting van ‘n seëvierende Russiese weermag gevlug het, is Koningsberg deur sy nuwe inwoners hernoem na Kaliningrad en die Koningsbergkasteel het plek gemaak vir die Huis van die Sowjets.

Huis van die Sowjets

Sonder Afrikanerarbeid was Pretoria as Afrikanerstad van meet af gedoem tot inwyding as Afrikastad. Uitnemendheid, republikanisme en Afrikaans moet plek maak vir transformasie, munisipale verval, kaderontplooiing, Afrikanisme, taxigeweld en die mitiese hoofman Tshwane.

Die gees wat Pretoria groot gemaak het is egter nie in die Heldeakker begrawe nie.

Daar is ‘n plek waar trotse Afrikanerskap herleef. Waar daar, soos Pretoria van 1856 met sy 300 inwoners, gedroom word oor ‘n toekoms waarin vryheid die dryfkrag tot uitnemendheid is.

Daar is ook uit die foute van die verlede geleer en vandag word Orania op die fondament van Afrikanerarbeid gebou.

Hoe volhoubaar gaan hierdie Afrikanerstad-in-wording wees? Dít hang van jou en my deelname af.