fbpx

unionjackDie Konserwatiewe Party met Eerste Minister David Cameron het die verkiesing in Groot-Brittanje gewen en kan na 4 jaar van ‘n koalisieregering met die Liberale Demokrate weer met ‘n volstrekte, alhoewel baie skraal meerderheid regeer. Die uitslag het die meningspeilings verkeerd bewys, wat ‘n moeilike koalisieregering of selfs ‘n “hung parliament” met ‘n minderheidsregering voorspel het.

Die Konserwatiewe Party het 331 setels van 650 verower en daarmee net 6 meer as wat nodig was vir ‘n meerderheid. Hulle het 37% van die stemme gekry. Teenoor 2010 wen hulle 24 setels. Die Arbeidersparty met sy leier Ed Milliband het steun verloor en kry 232 setels, 26 minder as laas en 30% van die kiesersteun. Volgende, wat setels betref, is die Skotse Nasionale Party (SNP) met 56 setels, ‘n allemintige 50 setels meer. Omdat hulle egter net in Skotland staan, het hulle net 5% van populêre steun in die hele Groot-Brittanje, maar wel 50% in Skotland. Die Liberaal-Demokratiese Party (LDP), wat in ‘n koalisie met die Konserwatiewes was, is die groot verloorder van die verkiesing. Hulle hou slegs 8 setels en verloor 48, ’n historiese slagting. Die groot wenner wat groei in populêre steun betref is die United Kingdom Independence Party (UKIP), wat 13% kry (van 3% verlede keer), maar wat weens die kiesafdelingstelsel slegs 1 setel kon verower. Dié kiesstelsel beloon konsentrasie en bevoordeel streekspartye, maar benadeel partye wat wye, maar verspreide steun het. Die Noord-Ierse streeksparty Democratic Unionist Party (DUP) het 8 setels, maar is net ‘n faktor in Noord-Ierland. Nog ‘n streeksparty, die Walliese nasionaliste van Plaid Cymru het 3 setels en ander kleiner partye soos Sinn Fein, ’n Noord-Ierse streeksparty of die Groenes enigiets tussen 1 en 4 setels.

Mnr. Cameron is die gelukkige wenner en ook Nicola Sturgeon van die SNP is uiters tevrede, terwyl 3 partyleiers hulle bedanking aangekondig het, naamlik Ed Milliband van die Arbeidersparty, Nick Clegg van die LDP en, ietwat verbasend, Nigel Farrage van UKIP, wat ten spyte van sy party se groot groei self geen setel kon verower nie. Die Arbeidersparty het steun van die LDP gewen, wie se meesal linkse ondersteuners die koalisie met die Konserwatiewes verkwalik het, maar hulle het sterk in Skotland, hulle eertydse bastion, teen die SNP verloor wat ideologies selfs nog meer links is. UKIP se kiesers het in talle gevalle besluit om eerder vir die Konserwatiewes te stem om verdeling van die regse stem te verhoed en nie aan die Arbeiders ‘n oorwinning te besorg nie. Die vrees vir die moontlikheid dat ‘n Arbeider-SNP koalisie tot stand kom en die uitmekaarbreek van Brittanje (wat verlede jaar met die nee-vir onafhanklikheid in Skotland afgewend is) weer op die agenda is, het ook talle Engelse vir die Konserwatiewes laat stem.

Mnr. Cameron het nodige hervormings deurgevoer om die ekonomie weer op spoed te kry, maar dit het natuurlik ongewilde maatreëls soos besparings meegebring. Die vrugte begin egter al wys in die vorm van ekonomiese groei en minder werkloosheid. Die Arbeidersparty kon nie die ontevredenes agter hulle verenig nie en het talle van hulle in Skotland aan die SNP afgestaan. Groot vraagstukke in mnr. Cameron se volgende termyn is Brittanje se verhouding met die EU. Anders as die Arbeidersparty wil mnr. Cameron ’n referendum oor voortgesette lidmaatskap van Brittanje in die EU uitroep.

Die Britse kiesstelsel is die kiesafdelingstelsel, wat ook Suid-Afrika voor 1994 gehad het. Daarvolgens word die kandidaat wat die meeste stemme in ‘n kiesafdeling kry, tot die parlement verkies. Dit kan, afhangende van die verdeling tussen die ander kandidate, so min soos 25% wees. Al die ander stemme word nie in berekening gebring nie. Dit lei daartoe dat gekonsentreerde streekspartye soos die SNP, wat landswyd slegs 5% gekry het, 56 setels kon verower en UKIP, die derde grootste party met 13% steun landswyd, slegs 1 setel kon verower. Vir kleiner partye is dit ‘n nagmerrie en dit is nie volle demokrasie as ‘n party met 36% steun die hele land regeer. Dit lei ook tot ‘n tweepartystelsel waar belange van kleiner groepe (behalwe as hulle gekonsentreerd is) verontagsaam word.

Die voordeel van die stelsel is wel dat daar vir elke kiesafdeling een verteenwoordiger is wat die belange van sy gebied kan verteenwoordig. Daar word ook beweer dat dit politieke stabiliteit verseker. Koalisieregerings breek dikwels uitmekaar omdat die partye watd eel daarvan is oor sekere sake vassit en die koalisie beëindig. Italië is ‘n voorbeeld daarvan, terwyl in Groot-Brittanje nog geen regering voortydig beëindig is nie.