Die vryheidsidee
Die Vryheidsidee
Die Geskrifte van Charles van Doren en Andere Herbesoek na Veertig Jaar
Agtergrond
In 1971 word ek uitverplaas as assistentonderwyser na die Hluhluwe Staatskool, ‘n laerskool waar ek ook koshuisdiens verrig. Kort voor lank bou ek ‘n redelike boekversameling op wat hoofsaaklik bestaan uit die “Great Books”, uitgegee deur Encyclopedia Britannica. In essensie handel die stel boeke (54 volumes) oor die belangrikste skriftelike bydraes van Westerse skrywers. Die strekwydte van die outeurs dek die Griekse filosowe tot en met Sigmund Freud.
Bykomend tot die 54 volumes is daar sekondêre stelle boeke wat dieper delf in die geskrifte van die meesters. Daarby was daar elke jaar ‘n enkel jaarboek genoem ‘The Great Ideas Today”, wat aangeskaf kon word.
Charles van Doren en andere se poging om helderheid aan die vryheidsidee te gee, word vervat in die 1972 en 1973-jaarboeke. Die struktuur van die vryheidsidee, soos uiteengesit deur Van Doren et al, sal weergegee word en die strategie sou wees om die bepalings van die idee te toets aan Orania se Volkstaatstrewe.
Die Vryheidsidee – Charles van Doren. Mede-professor, Instituut vir Filosofiese Navorsing
Bron: The Great Ideas Today, Great Books © 1972 en 1973 Encyclopedia Britannica, Ingelyf.
Die Vryheidsidee
Om tred te hou met die ontvouing van die struktuur word sterk gesteun op kruisverwysings.
Die buitelyne van die vryheidsidee word gekenmerk deur drie soorte vryhede, naamlik:
1. Die vryheid om te doen wat ‘n mens wens om te doen, of anders gestel die omstandigheidsvryheid van self-realisasie.
2. Die vryheid om jou wil uit te druk soos dit hoort, of anders gestel die verworwe vryheid van selfperfeksie(verbetering).
3. Die vryheid om te bepaal wat ‘n mens sal doen of sal word, of anders gestel die natuurlike vryheid van selfbeskikking.
Bogenoemde drie vryhede word onderwerp aan ‘n hipotese om die gewone betekenis van menslike vryheid (noem dit X) te begryp.
Die hipotese word getoets deur elke vryheid in ‘n toetsformule te plaas, dus ‘n mens wat in staat is om:
1. Onder gunstige omstandighede vir eie voordeel en soos hy dit ervaar, te handel, of
2. deur verworwe kennis of goedheid te leef soos dit hoort in ooreenstemming met die menslike reg of ‘n ideaal wat pas by die menslike natuur, of
3. deur ‘n mag inherent aan die menslike natuur, om sy eie karakter op ‘n kreatiewe wyse te verander deur vir homself te besluit wat hy doen of word.
Dié mens is vry in die sin dat hy/sy:
(Noem dit X) Die vermoë besit of die reg uitoefen waardeur dit wat hy/sy kan doen, sy/haar eie handeling te verrig en dit wat hy/sy bereik, sy/haar eiendom te maak.
Die hedendaagse toepassing van die vryheidsidee op Orania se situasie kan ook gemeet word aan die drie vryhede.
In “Die omstandigheidsvryheid van selfrealisasie” (1) blyk dit dat die houvas op die gemeenskap (taal- en kultuurversmoring, regstellende praktyke ens.) die omstandighede ongunstig maak vir die realisering van dié vryheid.
“Die verworwe vryheid van selfperfeksie(verbetering)” (2) is vanuit die Orania-perspektief ‘n haalbare vryheid, aangesien die Orania-Afrikaner ‘n morele persoon is wat die akte van bestaan in ‘n Volkstaat verwerf het deur op beginsels te staan, beginsels soos selfwerksaamheid.
Die laaste vryheid, die van “Die natuurlike vryheid van self-beskikking” (3), is seker in die omgang van die vryheidsgesprek die mees bekende. Dit laat die inwoners van die Volkstaat op ‘n unieke manier ‘n ideaal aanhang ter uitsluiting van vreemde invloede sodat na hoër vlakke van vryheid geaspireer kan word.
Samevattend is die apparatuur in plek op Orania om te beantwoord aan “Die vereistes van die gewone betekenis van menslike Vryheid” (noem dit ), alhoewel met enkele uitsonderings.
‘n Paar slotopmerkings:
1. Die onderwerp is omvangryk, tegnies in fyner besonderhede en gerugsteun deur skrywers van groot invloed, te wete die Griekse filosowe en meer resente outeurs soos Hobbes en Rousseau.
2. Daar is groot verskille by skrywers oor die onderwerp en daar is talle aanvalle op die gestelde konsepte. Ook is daar variante van die genoemde vryhede. Politieke vryheid is dus ‘n variant van selfrealisasie en kollektiewe vryheid ‘n variant van selfperfeksie(verbetering).
3. Nou word lesers uitgenooi om op die struktuur kommentaar te lewer en selfs opheldering en verdere voorbeelde aan te bied ter verbreding van kennis oor die onderwerp.