Die goeie voorneme om elke Vrydag ‘n rubriek te plaas, het tot dusver meer skipbreuk gely as geslaag. Een rede is ‘n vol program, maar die ander, groter rede is dat ek nie té gou oor ‘n groot ervaring kan skryf nie. Nie sonder om iets soos ‘n onverteerde kouseltjie gras uit te spoeg nie. Só ‘n groot ervaring was die Verwoerd-gedenklesing twee Vrydae gelede, maar ook die Noord-Kaapse sinode van die NG Kerk gedurende die week daarna. En anders as sulke lang vergaderings wat ek in die verlede bygewoon het, het die sinode geen tyd vir buitewerk gelaat nie.
Om die waarheid te sê, dit voel soos ‘n mallemeule waarop ek Maandagoggend geklim het en Donderdag eers van afgesteier het. Daarom kan ek ook nie nou al sinvol oor die enorme en spannende ervaring wat die sinode vir my was, skryf nie, maar kom ek terug op ‘n aspek van die gedenklesing wat die afgelope dae vir my op die voorgrond getree het. Terugskouend kom baie van wat ons tydens die afgelope Europese besoek beleef het, ook in die spel.
Maar kom ons begin by één waarneming tydens die lesing, in besonder met betrekking tot dr Verwoerd se radiorede by sy verkiesing as Eerste Minister, wat as deel van die lesing voorgespeel is. Die waarneming, wat iets van dr Verwoerd se grootheid vertel, is dat hy in sy ampsaanvaarding alreeds sy politieke testament geformuleer het. Met ‘n bietjie verbeelding en ‘n paar klein aanpassings kan ons hom byna dieselfde rede op 7 September 1966 hoor lewer.
Daarmee sê ek nog lank nie dat hy bo kritiek verhewe is of dat die byna vyftig jaar sedertdien hom uitsluitlik reg bewys het nie. Inteendeel, ek wil juis ‘n aspek van hierdie selfde politieke testament aan terugskouende kritiek onderwerp, die teendeel daarvan oorweeg en uiteindelik ‘n ander benadering as beide aan die orde stel. Maar kom ons begin met ‘n aanhaling uit die radiorede, gelewer op 3 September 1958. Hy sê onder andere:
Dr Christiaan Verwoerd lewer die nege en dertigste HF Verwoerd-gedenklesing op 10 Oktober 2014 in Orania
“Die kleurbeleid binne die Unie word nog steeds misverstaan. Veral diegene wat nie uit ervaring kan meepraat nie, begryp nog steeds nie dat apartheid of aparte ontwikkeling berus op die besef dat die swakkere alleen teen die sterkere beskerm kan word en die andersoortige en getalsmindere teen die getalsmeerdere veilig voel, met ander woorde dat botsing alleen vermy kan word, indien daar soveel moontlik skeiding kom.
“Skeiding, of dit woongebied of landgebied of lewensterrein betref, beoog nie verdrukking nie. Dit beoog volle kanse vir almal – wat weliswaar net benut kan word tot die mate waarin die persoon of groep op verskillende stadia daartoe opgewasse is. So-iets kan net vir elkeen binne sy rassegemeenskap beplan en bewerkstellig word. Dié basiese oogmerk én gevolg moet op die mees onomwonde wyse gestel word: met die beleid van aparte ontwikkeling word geluk, veiligheid en die anker van ‘n eie tuis-, taal- en bestuursgebied aan Bantoe sowel as Blanke gegun en nagestreef.
“Dit word soms uit die oog verloor dat die regering en elkeen wat ‘n gesonde toekoms op morele grondslag wil bou, nie só moet dink aan die voorspoed en tevredenheid en vrymaking van die Bantoe nie, dat hy die Blanke se reg op beskerming vir hom van alles wat hy oor geslagte opgebou het, uit die oog verloor nie. Sý goed, sý vryheid, sý regte kan egter, weens die getalleverhoudings, alleen vir hom behoue bly deur hulle apart te laat besit en beoefen.”
In aanloop tot my kritiek op die aanhaling hierbo, wil ek ‘n ander saak wat onder volkstaters los rondlê, bymekaarvat. Dit het met terminologie – en dadelik meer as terminologie – te doen, naamlik met dr Verwoerd se verwysings na “Bantoe” en “Blanke”. As dit ‘n bietjie uitgepluis is, hoop ek dat my kritiek en alternatief sommer kort gestel kan word.
“Bantoe” was destyds ‘n poging om verby politiek gelaaide en uitdruklik of onregstreeks beledigende woorde te tree en ‘n tegniese, volkekundige term met sy oorsprong in diegene wat dit beskryf, sy eie tale te gebruik. Met watter lading dit ookal later belas is, was dit niks minder nie as ‘n groot, versoenende gebaar om dié woord in die omgangstaal in te voer. Dit beteken nie dat ons dit nog moet probeer gebruik nie, die terme waarmee mense hulleself beskryf, is altyd beter, maar dit is belangrik om in gedagte te hou.
“Blanke” is natuurlik die meer problematiese term omdat dit op die oog af na ‘n rassegroep eerder as ‘n volksgroep verwys, iets waarmee die volkstaters se etniese inslag later ongemaklik geraak het. Dit is al as “Verwoerd se groot fout” uitgewys omdat hy ons daarmee in ‘n rassistiese hoek vasgeverf het eerder as om die meer aanvaarbare, “etniese logika” in te span. Dié beswaar dra egter minder gewig as wat dit met die eerste oogopslag mag lyk.
Eerstens sal dit ‘n fout wees om die aanvaarbaarheid wat etnisiteit in die liberale wêreld geniet, te oorskat. Enigiets wat die idee van “global humanity” ondermyn, die idee dat die mensdom uit individue bestaan wat ten diepste almal dieselfde dinge begeer, word uiteindelik met dieselfde vyandigheid bejeën. Uit liberale oogpunt is etnisiteit hoogstens bruikbaar om die uiteenlopende oorspronge waaruit “global humanity” voortgekom het, te demonstreer. Spore daarvan kan soos die speserye in ‘n geurige gereg herken word, maar identiteitspolitiek wat die diversiteit as grondslag neem en daaraan staatkundige uitdrukking wil gee, bly uit dié oogpunt ewe onaanvaarbaar, hoe dit ookal aangebied word.
Tweedens maak dit eenvoudig nie sin om die Afrikaner van Verwoerd se tyd, apart van die destydse Suid-Afrika te bedink nie; en vervolgens maak dit nie sin om dié Suid-Afrika apart van sy politieke struktuur sedert 1910 te bedink nie, naamlik dat Blankes die toneel sou oorheers, en dat baie sou afhang van die verhouding wat tussen Afrikaners en Engelse tot stand sou kom. Die moderne (tweede) Afrikaner is eerder die gevolg as die oorsaak van dié staatkundige bedeling en sy aspirasies was op republiekwording gerig eerder as op iets soos die herstel van die Boere-republieke – wat in elk geval met dieselfde bevolkingsvraagstukke as die hele Suid-Afrika te kampe sou hê. Boonop het swartmense se politieke aspirasies Engelse en Afrikaners in Suid-Afrika voor dieselfde uitdagings gestel.
Derdens het dr Verwoerd van ‘n sterk sin vir solidariteit met die Weste uitgegaan. Die feit dat dit daarna deur Westerse lande se veroordeling van Apartheid en hulle boikotbeleid teen Suid-Afrika ondermyn is, neem egter nie weg dat ons Afrikaners in ‘n diep en omvattende sin tot die Westerse beskawing behoort nie – ‘n beskawing wat nog dikwels in eie geledere as “Blank” beskryf word sonder dat dit as rassisme gebrandmerk is. Met ons politieke gevoeligheid is dit eintlik verrassend om te hoor hoe maklik en ongelaai Europeërs vandag nog die woord gebruik.
Met die hele argument wil ek allermins aanvoer dat ons die term “Blank” opnuut in gebruik moet neem, maar probeer ek om dr Verwoerd se gebruik daarvan in perspektief te plaas en om ‘n dieper begrip van wat in sy beleidsrigtings werklik problematies geword het, te kry. Reeds in die eerste sin van die aanhaling hierbo maak hy die kritieke verstelling vanaf “apartheid” na “aparte ontwikkeling” en in dele wat nie aangehaal is nie, behandel hy Suid-Afrika se buitelandse verhoudinge sowel as die verhouding tussen Afrikaners en Engelse op ‘n manier wat van werklik genuanseerde denke spreek. Die volgende kritiek is dus meer op die effek van sy denke as op sy persoonlike houding of insigte gerig.
Die kritiek is dat daar gou oor die hele Suid-Afrika gestaan het “Apart! Apart! Apart!” en dat, al was dr Verwoerd se denke meer genuanseerd, die orde wat hy help vestig het in die teken daavan gestaan het. Die teenoorgestelde, naamlik “Saam! Saam! Saam!” het sedertdien, danksy die ideologiese ywer en onophoudelike herhaling waarmee die liberale voorstanders van “global humanity” dit bevorder het, algemene inslag gevind. Om die waarheid te sê, as Afrikaners sestig jaar gelede geglo het “apart is goed en saam is sleg”, glo die meeste Westerlinge, Afrikaners inkluis, vandag “apart is sleg en saam is goed”.
My punt is dat altwee dié vereenvoudigings die bal heeltemaal mis slaan. Buiten dat elke politieke moralisering met groot verdag bejeën moet word, hou hierdie veralgemening in albei rigtings skadelike gevolge in. “Saam” of “apart” is nie in sigself goed of sleg nie en dit behoort nie as sodanig nagejaag of beveg te word nie; dít kan ook nie sonder om die teendeel op te roep en ‘n slegte dialektiek tot gevolg te hê nie. Die feit is dat ons in sekere verbande en in sekere opsigte soms “saam” en soms “apart” is, of mens dit nou uit taal-, kultuur-, etniese of rasse-oogpunt, of watter ander oogpunt ookal, beskou.
Wat vir ons op die weg lê en gelê het, is om die regte en realistiese kombinasie van “saam” en “apart” te vind, ‘n kombinasie wat uitdrukking aan mense se identiteite gee sonder om óf kwetsend, óf opdringerig te wees; ‘n kombinasie wat aan elke situasie reg laat geskied. Die eenvoudigste voorbeeld het met die verband tussen ekonomie en politiek te doen: dat ekonomiese integrasie wat by markte verby tot in werksplekke en woonplekke strek, politieke apartheid mettertyd tot niet maak. Of anders gestel, ‘n selfstandige gemeenskap word nie op vreemde arbeid gebou nie. Daarmee word selfstandige gemeenskappe nie tot isolasie verdoem nie, want daar is immers altyd plekke en geleentheide, soos markte, waar ons tot almal se voordeel saamkom.
Die probleem met die Suid-Afrika wat dr Verwoerd wou vestig, lê dus nie in die gedagte dat “geluk, veiligheid en die anker van ‘n eie tuis-, taal- en bestuursgebied aan Bantoe sowel as Blanke gegun en nagestreef” is nie; of dat “elkeen wat ‘n gesonde toekoms op morele grondslag wil bou, nie só moet dink aan die voorspoed en tevredenheid en vrymaking van die Bantoe nie, dat hy die Blanke se reg op beskerming vir hom van alles wat hy oor geslagte opgebou het, uit die oog verloor nie”. Daarvoor het hy aanvaarding gevind, maar die gedagte dat “sý [die Blanke se] goed, sý vryheid, sý regte … alleen vir hom behoue bly deur hulle apart te laat besit en beoefen” het tot ‘n eensydigheid aanleiding gegee wat dr Verwoerd se eie nuanses en visie uiteindelik tot niet gemaak het. Prakties gesproke het die probleem by “… soveel moontlik skeiding” ingekom.
Die feit dat die omgekeerde eensydigheid, die verabsolutering van “saam” waaraan ons sedertdien uitgelewer is, al die moeilikhede wat destyds voorsien is, meegebring het, kan ons mense laat voel dat “apart” opnuut tot aller-antwoord verhef moet word. Dit sal egter die grootste fout wees wat ons kan maak; wat ons nodig het, is ‘n samehang wat van erkenning en geregtigheid spreek. Wat ons nodig het, is ‘n samehang wat van erkening en geregtigheid spreek.
Toe ek ‘n week gelede in Holland besluit het om my tot ‘n weeklikse blogbydrae te verbind, was ek net mooi drie weke weg van die huis. Dit was skynbaar lank genoeg om te vergeet hoe dit in Orania met mens gaan. Ek het in my geestesoog gesien hoe ek voortaan op Vrydagoggende, nadat Anje en die kinders skool toe is, ‘n laat ontbyt by die Oewer gaan eet en oor die water sit en tuur terwyl die storie homself as’t ware skrywe. Die werklikheid? Dit was vandag weer Vrydag – en ek sit in Pretoria!
Op die lang pad Pretoria toe het ek my nog tussen twee wêrelde gevoel – bietjie soos op die brug oor die Bospheros wat Europa en Asië verbind. Op ‘n verhewe snelweg deur die Noord-Vrystaatse vlaktes het ek aan die Afsluitdyk waarop mens oorry Friesland toe gedink. Dit is meer as 30km lank en het die Noordsee van die Suidsee geskei en van die Suidsee die Ijselmeer gemaak. Só is die eeueoue oorstromings van stede en plase hok geslaan en nuwe droogleggings moontlik gemaak. Dat ‘n land darem soveel water en so min grond kan hê!
Beelde van brûe het by my opgekom. Die bruggie oor ‘n grag waarop die Pelgrimvaders met skuite hawe toe is om met die Mayflower Amerika toe te vaar en ‘n nuwe begin te gaan maak. Ek het nooit geweet dat hulle Holland eers beproef het nie. En ‘n plat brug wat ons heen en weer gekruis het, byna sonder om dit agter te kom. Een aand toe ons daaroor stap, vra ‘n Nederlandse vriend of ons geweet het dit was vroeër die westelike grens van die Romeinse Ryk. Nouja, ons het nie.
“Breuke en brûe.” Dis hoe ek meer as een maal aan Nederlanders en Vlaminge ons hedendaagse verhouding tot ons Suid-Afrikaanse en Afrikanergeskiedenis beskryf het. Natuurlik “is ons nog ons” en wil ons die toekoms as Afrikaners tegemoet gaan, maar ons het voor enorme breuke te staan gekom: staatkundig het ons ons vryheid verloor; kultureel is die band met ons stamlande verbreek; institusioneel is ons van die instellings wat ons identiteit moet oordra, vervreem; simbolies is ons mense tuisteloos, uitgeskop, nie die minste nie deur pleknaamveranderings.
Tuisteloos – en vandag beraadslaag ons nogeens oor die Afrikaanse universiteitswese.
*
Ek ry van Kleinfontein se kant af stad toe tussen rante deur waar ‘n skoolmaat van my se pa destyds ‘n plasie gehad het. Langs die snelweg let ek weer iets op wat iemand onlangs aan my verduidelik het: ‘n plek waar daar altyd ‘n paar karre staan. Dit is heeltemaal ongebruiklik op ‘n snelweg, dalk selfs onwettig, maar dit is só, daar staan altyd karre. Dit lyk gevestig van baie gebruik en dit word dalk versorg, maar daar is geen bordjies op nie en geen af- of oprybane nie. Eintlik nogal gevaarlik.
“Hier is ‘n Pedi-stam se oorsprongsfontein” het my broer Willem verklaar toe ons noudiedag daar verbyry. “Jy sal altyd mense sien wat stop om water te kom kry.” Op die ingewing van die oomblik stop ek ook en kyk rond. Van die kar wat daar staan, sien ek niemand nie, maar tien tellings later stop daar ‘n bakkie met ‘n middeljarige man en kleuterseuntjie. Ons groet en ek beny, soos dikwels tevore, my oorlede pa sy vloeiende Sepedi. Ons praat Engels en hy vertel van ‘n fontein met gesonde water daar naby, hy sal my wys.
Ons klim deur die draad – een van daardie “ja-nee verskynsels” van ons mense: span ‘n draad wat niemand uithou nie, maar darem wys “dis my grond dié” – en hy vertel my dat hy die fontein as ‘n kind leer ken het en dat die water regdeur die jaar eenvoudig uit die grond uitborrel, dit was nog nooit droog nie. “Dit is wonderlike water, dit maak mens sterk”, sê hy. Vyftig treë verder lê die fontein daar, sonder pretensie, hoewel met ‘n paar vreemde munte in die water. Hy sê dat party mense geld daar ingooi, “maar ons doen dit nie. Ons bid net – as ek hom sal verskoon” en hy en die seun draai hulle rug op my. Ek groet maar en stap terug.
*
‘n Universiteit, sê Danie Goosen later, is net ‘n universiteit in enige betekenisvolle sin van die woord as dit vir studente hulle plek in die groot geheel van dinge kan aanwys. Nie die vlak van spesialisering, die toegang tot beroepsgeleenthede, die getal studente, die regte ideologie of die klimop teen die hoofgebou maak van ‘n na-skoolse opleidingsinstelling ‘n universiteit nie, hoewel goeie universiteite dit en meer kan insluit. Maar as dit alles nie deur ‘n bepaalde insig in die geheel van dinge onderlê word nie en as die studente nie gelei word om hulle plek in dié geheel te herken nie, beskik die beste opleidingsinstelling nog nie oor die grondslag om in werklikheid ‘n universiteit te wees of te word nie.
‘n Heilige fontein, niks minder nie. Wie aan die Afrikaners van die toekoms hulle eie universiteit wil skenk (en dit sal geen Willem van Oranje wees soos in Leiden se geval nie, dit sal baie van ons saam moet wees), moet ‘n heilige fontein in gedagte hê. Wie van dié fontein kom drink, moet hulle ware plek tussen hemele en aarde, en tussen gawe en maaksel kan inneem. Niks minder nie.
Op ‘n vroegherfsoggend in Leiden in ‘n koffiehuis op die Rapenburg kom dinge genoegsaam tot stilstand dat ek ‘n ou voorneme kan uitvoer. Dit is om op Vrydagoggende vir Orania se blog te skrywe. Vir my ‘n nuwe genre en ‘n bietjie te persoonlik – nog altyd geglo die woord ek hoort nie eintlik op papier nie. Maar nuwe dinge moet mens ook probeer en gedagtig aan die voortreflike skrywers wat almal van dié medium gebruik maak, pak ek dit met gepaste beskeidenheid aan.
Vir jare lank het ek ‘n gereelde rubriek in Beeld gehanteer en dit het my geleer hoe waardevol die dwang van ‘n spertyd kan wees. Alles wat mens onder sulke druk skryf is sekerlik nie ewe goed nie, maar dit forseer jou uit die gemaklike swye van een wie se mening nie gevra word nie. En wie het gesê vrywilligheid is bo alles goed? Verantwoordelikheid is ook ‘n verpligting en iets wat mens nie altyd vra nie.
Daarmee sny ek ‘n onderwerp aan wat hoogstens terloops deel van hierdie skrywe moet wees, naamlik my dubbelsinnige houding jeens en ervaring van die libertarisme. Daaraan het ek dit te danke dat ek uit Leiden, Nederland skryf – en verlede Vrydag uit Parys, Frankryk sou geskryf het as ek nie die strate ingevaar het en my skryftyd weggestap het ná ‘n intense gesprek met ‘n opkomende Franse politikus nie. Maar dink en stap gaan saam en dit is dikwels nodig.
In werklikheid het my en Jaco se Europese skakelbesoek nie in Europa begin nie, maar in Klein Asië waar ons ‘n libertariese konferensie bygewoon het en ek ‘n referaat oor Orania gelewer het. Dié word apart gepubliseer, soos ook my vertolking van die verhouding tussen die Orania Beweging en die libertariese ideologie wat in die volgende Voorgrond verskyn. Nietemin, die konferensie in Bodrum was ‘n onvergeetlike geleentheid en het hopelik nie net ‘n paar meningsvormers se belangstelling in Orania geprikkel nie, maar ook vriende gewen.
Om die waarheid te sê, ‘n reis soos hierdie wat, selfs as mens dit besparend aanpak, baie geld kos en wat ons vir meer as drie weke van huis, gesin en kantoor wegneem, laat mens jouself deeglik afvra of dit die moeite werd is. Vriende maak? Gedagtes deel? Hoe belangrik kan dit wees? Die antwoord daarop het ons amper terloops van ‘n diplomatieke ontleder gekry wat ons meegedeel het dat die ANC-regering, met foute en al, nog ‘n lang pad met die Nederlandse politieke elite sal loop “eenvoudig danksy ou vriendskappe waarop hulle hul beroep”.
Dit is aan ‘n ingewikkelde klomp kragte te wyte dat ons “ou vriende” in die stamlande min is en nie altyd tot die beluitnemers behoort nie. Ons sal nuwe vriende moet maak as ons, wanneer dit selfs nodiger word as nou, die bystand wil kry wat ons saak verdien. Ons ervaring is duidelik: dat mens nie eenvoudig ‘n geloofwaardige verhouding op ‘n enkele mededeling of ontmoeting bou nie en dat mens jou eie saak moet stel; om dit aan ander oor te laat, kan selfs nadelig wees. Ook belangrik om mense te bereik voordat hulle te veel van ‘n mening oor jou saak het, dan kan jy dit self bepaal en hoef jy nie dalk met die agterstand van ‘n slegte beeld te begin nie.
Ten slotte twee eenvoudige waarnemings. Eerstens: die Orania-gedagte se ontvangs in Europa het die afgelope tien jaar geleidelik, maar merkbaar verbeter. Interne ontwikkelinge en vraagstukke, byvoorbeeld dié van massa-immigrasie, het hulle perspektiewe aansienlik verander; die beeld van Suid-Afrika onder ANC-regering het gewis nie vooruitgegaan nie, maar agteruit; en ons boodskap is geloofwaardig en word goed ontvang – nie net in voorheen goedgesinde geledere nie, maar ook op plekke in die sogenaamde hoofstroom. Daarmee moet die ontvangs wat ons geniet nie oorskat word nie, maar ons keer bemoedig terug.
Tweedens: Orania se heil sal in Orania self en in Suid-Afrika besleg word. Skakeling is belangrik, vriende kan op ‘n kritieke oomblik ‘n belangrike deur oopmaak en dit kan onder sekere omstandighede die deurslag gee, maar wat ons nie doen nie, kan hulle nie ondersteun nie. Die werklike werk is by die huis en ons is te meer daarvoor gemotiveer. Môre besoek ons Friesland en dan is ons oppad terug!
Die Orania Beweging se volk-staatbetoog vir 2014:
’n Ope brief aan Afrikanerbesluitnemers
7 Januarie 2014
Geagte mede-Afrikaner
Vanuit Orania hoop ons dat hierdie skrywe u, uitgerus en versterk, gereed vir die eise van ’n nuwe jaar, bereik. Ons vra u aandag vir die onderstaande gedagtes omdat dit vir ons, deels as individuele Afrikaners, maar veral as lede van ’n volk, of nasionale kultuurgemeenskap, van belang is om daaroor te besin. Sake word hieronder meer oorsigtelik eerder as gedetailleerd behandel en word as aanleiding tot gesprek en agtergrond tot besluite wat u gedurende die jaar mag neem, aangebied.
Verduideliking
In demokratiese state is dit gebruiklik dat die staatshoof jaarliks, gewoonlik by die Parlementsopening, ’n “state of the nation”-toespraak lewer. Ook in Suid-Afrika word dit gedoen. Daarin word die stand van sake vir die staat en sy burgers, sowel as voortspruitende uitdagings en prioriteite as’t ware namens die nasie aan die besluitnemers gestel en word die politieke toon vir die jaar aangegee.
As Afrikaners beskik ons al vir ’n geruime tyd nie meer oor ’n staat wat aan ons besondere belange en strewes uitdrukking gee nie en ontbeer ons gevolglik ook die geleentheid om op so ’n manier sy stand en status in oënskou te neem en antwoorde daarop te probeer gee. In hierdie geval is dit nie die behandeling van die “staat van die nasie” nie, maar die “staat van die volk”, die “volk-staat” in ’n ander sin as wat die woord meestal gebruik word, wat ter sprake is.
In Orania lê ons die grondslag van ’n Afrikanergebied waarin ons, onder Gods hand, oor ons eie lot en toekoms kan beskik en nie na vreemde heersers hoef op te sien nie. Aan die hand daarvan neem ek as president van die Orania Beweging aan die begin van 2014 die vrymoedigheid en verantwoordelikheid om ’n volk-staatbetoog, nie by wyse van ’n rede voor ’n parlemet nie, maar as ’n ope brief aan Afrikanerbesluitnemers te rig.
Daarmee word nie voorgegee om die plek van ’n staatshoof in te neem nie, maar om ’n lewensnoodsaaklike behandeling van die stand en status van ons volk, die uitdagings waarvoor ons te staan kom en ons antwoorde daarop, aan te bied. Die besluitnemers wat ons in die oog het, is natuurlik die lede van ons Beweging se Burgerraad, maar net so die besture van ander Afrikanerorganisasies en selfs individuele Afrikaners wat op die vooraand van lotsbestemmende besluite staan.
Die Orania Beweging hoop dat hierdie inisiatief deelname en besinning sal uitlok en selfs tot meer soortgelyke standpuntinnames aanleiding sal gee.
Teen die agtergrond van 2013
Die jaar 2013 het afgesluit met die allesoorheersende dood, begrafnis en huldiging van die vader van die nuwe Suid-Afrika, mnr Nelson Mandela. Wat hier belangrik is, is nie die meriete van die manier waarop ’n gewone sterfling verhef is tot iemand wat hyself kwalik sou herken nie, maar die feit dat ’n era in Suid-Afrika se geskiedenis daarmee simbolies afgesluit is.
Dat dit nie tot die grootskaalse geweld en wanorde gelei het wat baie mense gevrees het nie, is natuurlik rede tot dankbaarheid. Ons moet ons oë egter nie sluit vir die verhoogde risiko van ons mense wat verspreid en weerloos oor Suid-Afrika gevestig is, beide in landelike en stedelike gebiede, nie. Afrikaners bly ’n sigbare, weerlose en voorheen bevoorregte minderheid in ’n toenemend vyandige omgewing en moet dringend aan ’n omvattende strategie vir volhoubare beveiliging en oorlewing aandag gee.
As mnr Mandela sy oorwinning oor die politieke orde waarin Afrikaners ’n oorheersende rol gespeel het, op ’n versoenende wyse toegeëien het, beteken dit nie dat al sy ondersteuners dié benadering vandag nog deel nie. Dit is toenemend duidelik dat dit sy opvolgers, veral in die laer ordes van die breë swart politieke beweging, die betreklik gunstige posisie waarin dit Afrikaners gelaat het, dikwels met afguns en wrewel vervul.
Een beskrywing van die nuwe klem op die grondkwessie in Suid-Afrika is byvoorbeeld dat arm swart Suid-Afrikaners geen rede sien waarom die land aan hulle behoort, maar nie die grond nie. Dit geld baie gou ook vir ander vorme van rykdom wat ingevolge die Freedom Charter in algemene besit behoort te wees, maar in werklikheid net in die hande van ’n nuwe swart elite oorgegaan het.
Die swart menigte vir wie sake die afgelope twintig jaar nie verbeter het nie, sal eerder die “ryk wit elite” as hulle leiers daarvoor verwyt, en die persepsie van wit bevoorregting sal deur die nuwe elite eerder versterk word as om dit in realistiese perspektief te stel. Lae ekonomiese groei, Suid-Afrika se verswakkende geldeenheid en die opkoms van ’n jong en gefrustreerde kieserskorps, is van die faktore wat spanning kan verhoog.
Daarteenoor is die Orania Beweging se waarneming dat 2013 onder Afrikaners in die teken van groter realisme oor Suid-Afrika as tuiste vir ons volk gestaan het. Ons mense is toenemend bewus van die tekortkomings wat die Suid-Afrikaanse staat kenmerk, maar veral van die feit dat ons onder sulke omstandighede al minder ons heil van dié staat moet verwag. Inteendeel, die sin vir selfstandigheid waarvoor ons ons al só lank beywer, is besig om oor ’n breë front inslag te vind en moet bevorder word.
Vooruitsigte vir 2014
Die jaar 2014 sal polities gesproke na verwagting deur die nasionale en provinsiale verkiesings oorheers word. Hierbo is verwys na die opkoms van ’n gefrustreerde swart jeug wat hulle stem reeds gedeeltelik gaan laat hoor. Tydens die volgende verkiesings (2019) sal dit nog meer so wees. Onder sulke omstandighede mag die verlies van steun deur die ANC dalk minder gunstig wees as wat dit met die eerste oogopslag lyk omdat die leemte deur sosialistiese ekstremiste en nabootsers van die ANC gevul gaan word. Dit sal die ANC ook aan sy radikale wortels herinner.
Die Orania Beweging was in die verlede, en is nog steeds van mening dat sy lede hulle Suid-Afrikaanse stemreg moet gebruik om ons selfbeskikkingstrewe op die Suid-Afrikaanse politieke forums te bevorder. Ons moedig Afrikaners dus nie net aan om aan die verkiesings deel te neem nie, maar om dit met ons vryheidstrewe in gedagte te doen.
’n Klein minderheid se impak op die steun van dominante partye in ’n vreemde bedeling is klein en laat ‘n mens maklik verydel voel, maar die proporsionele stelsel maak dit moontlik om met betreklik min kiesers doelgerigte verteenwoordigers met ’n spesifieke mandaat tot die Parlement en Provinsiale Wetgewers te verkies. Met die oog daarop kan ’n mens sê dat elke bietjie help.
Wat egter sedert 1994 vir Afrikaners na ’n redelik tegemoetkomende politieke omgewing gelyk het, kan gedurende 2014 aansienlik onvriendeliker word. Die Orania Beweging het iets daarvan ervaar toe ons reaksie op mnr Mandela se dood heel billik deur ’n joernalis opgesom is as “with dry eyes and due respect” en dit ’n stroom van rassistiese haatpos uit jong swart geledere op die sosiale media tot gevolg gehad het.
Hoewel ons nie met die verwagting van ’n enkele, kataklismiese “nag van die lang messe” werk nie, is ons bekommerd dat soveel van ons mense die slagoffers van haatmisdaad word. Elke nag waarop mense aangeval word, op hulle plase of in dorpe en stede, is ’n “nag van die lang messe” in die kleine. Ons is bekommerd dat Afrikaners dié gebeure nie in die lig van politieke wedywering beskou nie en daarom bloot individueel of in die kleiner kring benader.
Maar selfs as ‘n mens die fisiese bedreiging waaronder ons mense leef buite rekening laat, kan verwag word dat die verhoogde verwagtings en verhitte retoriek wat met die verkiesings gepaard sal gaan, die speelveld met betrekking tot die transformasie van die Suid-Afrikaanse samelewing sal verskuif. Grond en die landboubedryf, mynbouregte en die mynbedryf, die industriële en korporatiewe sektore sal almal die toenemende druk daarvan voel, selfs al is dit eerder eienaarskap as werklike breëbasis swart bemagtiging waaroor dit gaan.
Die punt is dat die eksterne omgewing vir Afrikaners moeiliker eerder as makliker sal word en dat dit net groter eise aan ons sin vir selfstandigheid sal stel. Meer Afrikaners sal sekerlik oorweeg om Suid-Afrika te verlaat en ’n blote beroep op hulle lojaliteit aan die Suid-Afrikaanse staat sal al minder gewig dra.
Ons strategiese fokus vir 2014
Teen die agtergrond van die volk-staat wat hierbo geskets is, is die Orania Beweging van oordeel dat ons ’n drieledige strategie moet volg, nie net gedurende 2014 nie, maar ook in die jare wat nog kom. Hoewel dit baie kortliks aangemeld word, sal u besef dat dit in elke geval ’n mondvol is wat ter sprake gebring word.
Die eerste deel van die strategie is dat die Orania Beweging ’n sterker uitwaartse aksie moet loods. Ervaring het ons geleer dat ‘n mens nie steun vir Orania kan forseer nie, maar dat mens tegelyk nie kan swyg oor ’n saak wat jou so na aan die hart lê nie. Ondersteuning vir ons saak kan baie vorme aanneem en bestaan nie net uit diegene wat hulle in die Oraniagebied hervestig nie.
Belangrik soos vestiging mag wees, is die uitbreiding van ons lidmaatskap en ondersteuningsbasis, asook die groei van instellings soos die Helpsaamfonds en die Groeifonds, albei filiale van die Orania Beweging, voorwaardes vir ons toekomstige sukses. Lede en ondersteuners kan ons help om plaaslike bekendstellingsgeleenthede aan te bied en mede-Afrikaners te betrek.
Die tweede deel van ons strategie is dat ’n verspreide en kwesbare minderheidsbevolking met ’n gevestigde sin vir selfstandigheid die volgende eenvoudige stap moet oorweeg. Dit is naamlik konsentrasie. Selfs ’n minderheid wat gekonsentreerd woon en daardeur beheer oor sy eie instellings uitoefen sonder om daarvoor van ’n onvriendelike of vyandige staat afhanklik te wees, kan tot ’n hoë mate oor sy eie toekoms beskik.
Op ’n wêreldwye skaal is selfs ‘n groot volk ’n minderheid, maar is dit sy onbetwiste beheer oor ’n eie gebied wat van hom iets groot eerder as iets klein maak. Dieselfde geld vir middelslag en klein volke, ook vir die Afrikaner. Daarom moet Afrikaners hulle nie teen die huidige Orania en sy beperkings vasstaar nie, maar by ’n verbeeldingryke uitbou daarvan betrokke raak. Klein soos hy is, toon Orania reeds watter krag daar in konsentrasie lê. Dink net wat ons met tien maal of honderd maal sy huidige bevolking en gebied kan vermag!
Dit bring ons by die derde deel van ons noodsaaklike strategie vir die nuwe era wat in 2014 ingelei word, naamlik die noodsaak vir versnelde groei. Orania het vir baie Afrikaners ’n simboliese sentrum geword en meer is besig om dit as sodanig toe te eien. Daarvan spreek byvoorbeeld die troue vroeg vanjaar op Orania van twee jongmense wat in London woon, maar dié groot stap in ’n tuistelike omgewing wou neem. Dit het ’n groot kring van familie en vriende ook na Orania aangetrek en aan Orania ’n plek in hulle gemoed toegeken.
Orania kan egter nie verseker dat die Afrikanervolk in die toekoms sal floreer as hy net ’n simboliese sentrum bly nie. Orania moet ook ’n fisiese sentrum word, en dit sal hy net regkry as daar wesenlike groei plaasvind. Nie net die voorgaande twee punte nie, maar elkeen van ’n veeltal handelinge, groot en klein, moet daarop afgestem wees. Elke belegging en bydrae, elke nuwe besigheid, elke gebou wat verrys, elke gesin wat vestig dra daartoe by – en elke Afrikaner moet hom- en haarself afvra wat hulle kan doen om dit te bevorder.
Slegs as ons saam doen wat ons elkeen apart nie kan regkry nie, sal ons volk gedy en ons elkeen die voordeel daarvan geniet. Dan vind ons wat vryheid beteken, nie vryheid van iets slegs nie, maar vryheid vir iets groots. Dit is ’n roeping wat tot ons elkeen spreek. Ons is immers nie vir onderhorigheid gebore nie!
Die oud-President van Suid-Afrika, mnr Nelson Rolihlahla Mandela is laasnag na ’n lang siekbed oorlede. In ’n sekere sin het die wêreld reeds in die winter vanjaar van hom afskeid geneem en kan mens die tyd sedertdien as ’n tyd van persoonlike afskeid vir sy naaste familie en vriende beskou. Wat nou vir ons van belang is, is dat sy dood ’n nuwe era in Suid-Afrika inlei.
Eerstens is dit belangrik dat ons ook hierin Paul Kruger se raad sal navolg, naamlik om die goeie uit die verlede te neem en ons toekoms daarop te bou. Dit doen ons deur mnr Mandela se eie argument ’n logiese stap verder te voer as wat hyself gedoen het en daarmee sy optrede teenoor Orania tot ons voordeel te benut. Dit kom op die volgende neer: Mnr Mandela wou ’n nalatenskap van versoening hê; ons sê versoening is ’n goeie ding, maar dit kan net op erkenning gebou word – en erkenning is die grondslag van vryheid. Die voorbehoud is natuurlik dat mens nie op erkenning kan aanspraak maak as jy nie ook bereid is om dit te gee nie; daarom ons bereidwilligheid om aan mnr Mandela die erkenning van ’n gevalle opponent te verleen.
Tweedens moet ons besef dat die oorgangskikking na meerderheidsregering wat op ’n sekere verstandhouding berus het, met mnr Mandela se dood net verder op die agtergrond skuif. Dis ’n ope geheim dat verhoudings binne die ANC en die regerende alliansie die afgelope tyd onder groot druk verkeer en dat sy versoenende houding vinnig in die vergetelheid raak. Dit kan spanning verhoog, ook tussen wit- en swartmense in Suid-Afrika en hoewel dit nie tot ’n onmiddellike oplewing van geweld hoef te lei nie, moet Afrikaners as ’n kwesbare, klein en verspreide bevolkingsdeel van Suid-Afrika ernstige aandag aan hulle veiligheid gee.
Terwyl ons Afrikaners aanmoedig om vir enige gebeurlikheid gereed te wees, weet ons dat die enigste permanente versekering van ons veiligheid en voortbestaan in die bewoning, bewerking en beheer van ’n eie gebied opgesluit lê. Daarom moet ons in Orania ook deurlopend en toenemend gereed wees om op nuwe en meer omvattende maniere vir ons volksgenote se nood voorsiening te maak. Ons is immers nie hier net ter wille van onsself nie, maar ter wille van ons volk.
Derdens moet ons doen wat die boer gedoen het toe die Griekse held Icharus in die see geval het nadat hy, volgens die mitologie, vir hom vlerke van was gemaak het, maar te naby aan die son gevlieg en dit gesmelt het. Die boer het naamlik … aangehou ploeg. Dit is goed om kennis te neem van die groot gebeure wat rondom ons plaasvind, maar dit is nog beter om koelkop te bly en aan te hou doen wat ons doen, om hierdie groeipunt van ’n Afrikanervolkstaat met al ons ywer en kragte op te bou.
As ons iets van mnr Mandela kan leer, is dit dat mens jou lewe kan wy aan ’n saak waarin jy glo en dat sukses kan volg, selfs al lyk dit aanvanklik onmoontlik.
