Die goeie voorneme om elke Vrydag ‘n rubriek te plaas, het tot dusver meer skipbreuk gely as geslaag. Een rede is ‘n vol program, maar die ander, groter rede is dat ek nie té gou oor ‘n groot ervaring kan skryf nie. Nie sonder om iets soos ‘n onverteerde kouseltjie gras uit te spoeg nie. Só ‘n groot ervaring was die Verwoerd-gedenklesing twee Vrydae gelede, maar ook die Noord-Kaapse sinode van die NG Kerk gedurende die week daarna. En anders as sulke lang vergaderings wat ek in die verlede bygewoon het, het die sinode geen tyd vir buitewerk gelaat nie.
Om die waarheid te sê, dit voel soos ‘n mallemeule waarop ek Maandagoggend geklim het en Donderdag eers van afgesteier het. Daarom kan ek ook nie nou al sinvol oor die enorme en spannende ervaring wat die sinode vir my was, skryf nie, maar kom ek terug op ‘n aspek van die gedenklesing wat die afgelope dae vir my op die voorgrond getree het. Terugskouend kom baie van wat ons tydens die afgelope Europese besoek beleef het, ook in die spel.
Maar kom ons begin by één waarneming tydens die lesing, in besonder met betrekking tot dr Verwoerd se radiorede by sy verkiesing as Eerste Minister, wat as deel van die lesing voorgespeel is. Die waarneming, wat iets van dr Verwoerd se grootheid vertel, is dat hy in sy ampsaanvaarding alreeds sy politieke testament geformuleer het. Met ‘n bietjie verbeelding en ‘n paar klein aanpassings kan ons hom byna dieselfde rede op 7 September 1966 hoor lewer.
Daarmee sê ek nog lank nie dat hy bo kritiek verhewe is of dat die byna vyftig jaar sedertdien hom uitsluitlik reg bewys het nie. Inteendeel, ek wil juis ‘n aspek van hierdie selfde politieke testament aan terugskouende kritiek onderwerp, die teendeel daarvan oorweeg en uiteindelik ‘n ander benadering as beide aan die orde stel. Maar kom ons begin met ‘n aanhaling uit die radiorede, gelewer op 3 September 1958. Hy sê onder andere:
Dr Christiaan Verwoerd lewer die nege en dertigste HF Verwoerd-gedenklesing op 10 Oktober 2014 in Orania
“Die kleurbeleid binne die Unie word nog steeds misverstaan. Veral diegene wat nie uit ervaring kan meepraat nie, begryp nog steeds nie dat apartheid of aparte ontwikkeling berus op die besef dat die swakkere alleen teen die sterkere beskerm kan word en die andersoortige en getalsmindere teen die getalsmeerdere veilig voel, met ander woorde dat botsing alleen vermy kan word, indien daar soveel moontlik skeiding kom.
“Skeiding, of dit woongebied of landgebied of lewensterrein betref, beoog nie verdrukking nie. Dit beoog volle kanse vir almal – wat weliswaar net benut kan word tot die mate waarin die persoon of groep op verskillende stadia daartoe opgewasse is. So-iets kan net vir elkeen binne sy rassegemeenskap beplan en bewerkstellig word. Dié basiese oogmerk én gevolg moet op die mees onomwonde wyse gestel word: met die beleid van aparte ontwikkeling word geluk, veiligheid en die anker van ‘n eie tuis-, taal- en bestuursgebied aan Bantoe sowel as Blanke gegun en nagestreef.
“Dit word soms uit die oog verloor dat die regering en elkeen wat ‘n gesonde toekoms op morele grondslag wil bou, nie só moet dink aan die voorspoed en tevredenheid en vrymaking van die Bantoe nie, dat hy die Blanke se reg op beskerming vir hom van alles wat hy oor geslagte opgebou het, uit die oog verloor nie. Sý goed, sý vryheid, sý regte kan egter, weens die getalleverhoudings, alleen vir hom behoue bly deur hulle apart te laat besit en beoefen.”
In aanloop tot my kritiek op die aanhaling hierbo, wil ek ‘n ander saak wat onder volkstaters los rondlê, bymekaarvat. Dit het met terminologie – en dadelik meer as terminologie – te doen, naamlik met dr Verwoerd se verwysings na “Bantoe” en “Blanke”. As dit ‘n bietjie uitgepluis is, hoop ek dat my kritiek en alternatief sommer kort gestel kan word.
“Bantoe” was destyds ‘n poging om verby politiek gelaaide en uitdruklik of onregstreeks beledigende woorde te tree en ‘n tegniese, volkekundige term met sy oorsprong in diegene wat dit beskryf, sy eie tale te gebruik. Met watter lading dit ookal later belas is, was dit niks minder nie as ‘n groot, versoenende gebaar om dié woord in die omgangstaal in te voer. Dit beteken nie dat ons dit nog moet probeer gebruik nie, die terme waarmee mense hulleself beskryf, is altyd beter, maar dit is belangrik om in gedagte te hou.
“Blanke” is natuurlik die meer problematiese term omdat dit op die oog af na ‘n rassegroep eerder as ‘n volksgroep verwys, iets waarmee die volkstaters se etniese inslag later ongemaklik geraak het. Dit is al as “Verwoerd se groot fout” uitgewys omdat hy ons daarmee in ‘n rassistiese hoek vasgeverf het eerder as om die meer aanvaarbare, “etniese logika” in te span. Dié beswaar dra egter minder gewig as wat dit met die eerste oogopslag mag lyk.
Eerstens sal dit ‘n fout wees om die aanvaarbaarheid wat etnisiteit in die liberale wêreld geniet, te oorskat. Enigiets wat die idee van “global humanity” ondermyn, die idee dat die mensdom uit individue bestaan wat ten diepste almal dieselfde dinge begeer, word uiteindelik met dieselfde vyandigheid bejeën. Uit liberale oogpunt is etnisiteit hoogstens bruikbaar om die uiteenlopende oorspronge waaruit “global humanity” voortgekom het, te demonstreer. Spore daarvan kan soos die speserye in ‘n geurige gereg herken word, maar identiteitspolitiek wat die diversiteit as grondslag neem en daaraan staatkundige uitdrukking wil gee, bly uit dié oogpunt ewe onaanvaarbaar, hoe dit ookal aangebied word.
Tweedens maak dit eenvoudig nie sin om die Afrikaner van Verwoerd se tyd, apart van die destydse Suid-Afrika te bedink nie; en vervolgens maak dit nie sin om dié Suid-Afrika apart van sy politieke struktuur sedert 1910 te bedink nie, naamlik dat Blankes die toneel sou oorheers, en dat baie sou afhang van die verhouding wat tussen Afrikaners en Engelse tot stand sou kom. Die moderne (tweede) Afrikaner is eerder die gevolg as die oorsaak van dié staatkundige bedeling en sy aspirasies was op republiekwording gerig eerder as op iets soos die herstel van die Boere-republieke – wat in elk geval met dieselfde bevolkingsvraagstukke as die hele Suid-Afrika te kampe sou hê. Boonop het swartmense se politieke aspirasies Engelse en Afrikaners in Suid-Afrika voor dieselfde uitdagings gestel.
Derdens het dr Verwoerd van ‘n sterk sin vir solidariteit met die Weste uitgegaan. Die feit dat dit daarna deur Westerse lande se veroordeling van Apartheid en hulle boikotbeleid teen Suid-Afrika ondermyn is, neem egter nie weg dat ons Afrikaners in ‘n diep en omvattende sin tot die Westerse beskawing behoort nie – ‘n beskawing wat nog dikwels in eie geledere as “Blank” beskryf word sonder dat dit as rassisme gebrandmerk is. Met ons politieke gevoeligheid is dit eintlik verrassend om te hoor hoe maklik en ongelaai Europeërs vandag nog die woord gebruik.
Met die hele argument wil ek allermins aanvoer dat ons die term “Blank” opnuut in gebruik moet neem, maar probeer ek om dr Verwoerd se gebruik daarvan in perspektief te plaas en om ‘n dieper begrip van wat in sy beleidsrigtings werklik problematies geword het, te kry. Reeds in die eerste sin van die aanhaling hierbo maak hy die kritieke verstelling vanaf “apartheid” na “aparte ontwikkeling” en in dele wat nie aangehaal is nie, behandel hy Suid-Afrika se buitelandse verhoudinge sowel as die verhouding tussen Afrikaners en Engelse op ‘n manier wat van werklik genuanseerde denke spreek. Die volgende kritiek is dus meer op die effek van sy denke as op sy persoonlike houding of insigte gerig.
Die kritiek is dat daar gou oor die hele Suid-Afrika gestaan het “Apart! Apart! Apart!” en dat, al was dr Verwoerd se denke meer genuanseerd, die orde wat hy help vestig het in die teken daavan gestaan het. Die teenoorgestelde, naamlik “Saam! Saam! Saam!” het sedertdien, danksy die ideologiese ywer en onophoudelike herhaling waarmee die liberale voorstanders van “global humanity” dit bevorder het, algemene inslag gevind. Om die waarheid te sê, as Afrikaners sestig jaar gelede geglo het “apart is goed en saam is sleg”, glo die meeste Westerlinge, Afrikaners inkluis, vandag “apart is sleg en saam is goed”.
My punt is dat altwee dié vereenvoudigings die bal heeltemaal mis slaan. Buiten dat elke politieke moralisering met groot verdag bejeën moet word, hou hierdie veralgemening in albei rigtings skadelike gevolge in. “Saam” of “apart” is nie in sigself goed of sleg nie en dit behoort nie as sodanig nagejaag of beveg te word nie; dít kan ook nie sonder om die teendeel op te roep en ‘n slegte dialektiek tot gevolg te hê nie. Die feit is dat ons in sekere verbande en in sekere opsigte soms “saam” en soms “apart” is, of mens dit nou uit taal-, kultuur-, etniese of rasse-oogpunt, of watter ander oogpunt ookal, beskou.
Wat vir ons op die weg lê en gelê het, is om die regte en realistiese kombinasie van “saam” en “apart” te vind, ‘n kombinasie wat uitdrukking aan mense se identiteite gee sonder om óf kwetsend, óf opdringerig te wees; ‘n kombinasie wat aan elke situasie reg laat geskied. Die eenvoudigste voorbeeld het met die verband tussen ekonomie en politiek te doen: dat ekonomiese integrasie wat by markte verby tot in werksplekke en woonplekke strek, politieke apartheid mettertyd tot niet maak. Of anders gestel, ‘n selfstandige gemeenskap word nie op vreemde arbeid gebou nie. Daarmee word selfstandige gemeenskappe nie tot isolasie verdoem nie, want daar is immers altyd plekke en geleentheide, soos markte, waar ons tot almal se voordeel saamkom.
Die probleem met die Suid-Afrika wat dr Verwoerd wou vestig, lê dus nie in die gedagte dat “geluk, veiligheid en die anker van ‘n eie tuis-, taal- en bestuursgebied aan Bantoe sowel as Blanke gegun en nagestreef” is nie; of dat “elkeen wat ‘n gesonde toekoms op morele grondslag wil bou, nie só moet dink aan die voorspoed en tevredenheid en vrymaking van die Bantoe nie, dat hy die Blanke se reg op beskerming vir hom van alles wat hy oor geslagte opgebou het, uit die oog verloor nie”. Daarvoor het hy aanvaarding gevind, maar die gedagte dat “sý [die Blanke se] goed, sý vryheid, sý regte … alleen vir hom behoue bly deur hulle apart te laat besit en beoefen” het tot ‘n eensydigheid aanleiding gegee wat dr Verwoerd se eie nuanses en visie uiteindelik tot niet gemaak het. Prakties gesproke het die probleem by “… soveel moontlik skeiding” ingekom.
Die feit dat die omgekeerde eensydigheid, die verabsolutering van “saam” waaraan ons sedertdien uitgelewer is, al die moeilikhede wat destyds voorsien is, meegebring het, kan ons mense laat voel dat “apart” opnuut tot aller-antwoord verhef moet word. Dit sal egter die grootste fout wees wat ons kan maak; wat ons nodig het, is ‘n samehang wat van erkenning en geregtigheid spreek. Wat ons nodig het, is ‘n samehang wat van erkening en geregtigheid spreek.
‘n Boom word aan sy vrugte geken.
Dis die gevolge van die apartheidsbeleid, en nie Verwoerd se intensies nie, wat die groot probleem is.
Verder: die wereld is nie so danig teen etniese selfbeskikking soos julle julle verbeel nie, maar is eerder gekant teen rasgedrewe nasionalisme omdat dit altyd tot onreg lei.
Waar rassisme afwesig is, soos by die Skotse onafhanklikheidsbeweging, bestaan groot simpatie vir selfbeskikking
Gerhard, jy is reg. Die internasionale probleem met ‘Afrikaner-regte’is nie dat dit etnies is nie, maar dat dit as rssisties beskou word. Die Afrikaner is vir eers suksesvol as die ikoniese rassis gebrandmerk en amper niks kan dit ongedaan maak nie.
Daar is een ding wat wel kan help en dit is as die Afrikaner self rassisme begin beveg. Die Afrikaner kan die rassisme van die ANC aan die kaak stel. Sommige Afrikaners veg nog die geveg teen anti-rassisme, maar daardie stryd kan nie gewen word nie.
Afrikanerselfbeskikking is juis teen rassisme omdat dit rassistiese onderdrukking deur die swart meerderheid wil oorkom.
Afrikaners wat net die “rassisme van die ANC” aan die kaak wil stel, is skynheilig en hulle rassistiese onderrok steek vêr uit. Mens moet alle rassisme aan die kaak stel, en die beste plek om te begin is in eie geledere.
As meer Afrikaners begin om rassisme in eie geledere te beveg, sal meer swart mense ook aan die probleem in hul eie geledere aandag skenk.
Ek twyfel sterk. As swartmense van rassisme praat, bedoel hulle uitsluitlik wit rassisme. Die word rassisme is al so holrug gery dat dit sy oorspronklike betekenis verloor het. Uit die aard van die saak is dit elkeen van ons se plig om ons nie aan neerhalende of kwetsende gedrag teenoor enige iemand skuldig te maak nie, ongeag sy of haar velkleur. Die rassisme-debat sal vir ewig aanhou want Afrika hou van oor en oor dieselfde beskudligings rondgooi. 60 jaar na die einde van kolonialisme word nog steeds oor en oor daaroor galgebraak. Dis ‘n gerieflike manier om jou eie verantwoordelikhede te ontduik en die skuld vir jou mislukkings te verplaas.
In Amerika (150 jaar na die einde) is slawerny nog steeds die grond vir “Affirmative Action”.
Wie is julle?
“soos julle julle verbeel”
‘n Baie treffende artikel wat hoogs tydig is. Die hoofbeskuldiging teen Orania uit alle oorde, of dit nou swart nasionaliste of wit liberaliste is, is dat ons nie saamgaan met die “almal saam is beter”-ideologie nie. Dit speel mynsinsiens geen rol oor watter rede ons apart wil wees nie, synde ras, etnisiteit, godsdiens, waardes, lewenstyl of wat ook al. Apart as sulks is die sonde in die oeë van die meningsvormers. Hierdie artikel verskaf ‘n goed beredeneerde antwoord hoekom ons dit nie doen nie (en hoekom die “apart ten alle koste” ook nie die antwoord is nie).
Beste Carel,
Bedankt voor je artikeltje. We stemmen voluit in met je slotzin: “wat ons nodig het, is ‘n samehang wat van erkenning en geregtigheid spreek.” – Niet stiekempjes via de Volkstaat terug naar apartheid en ook niet kiezen voor het westers liberalisme. Zo drukken wij het een beetje uit. Mag dat? Mogen we het volgende nog zeggen? Het lijkt niet verstandig, als Orania zich al te veel met 1 politieke richting in Europa vereenzelvigt: Geert Wilders en Marine Lepen. Veel mensen en politici in Europa zijn faliekant tegen Wilders en Lepen. Als Orania openlijk voor hen kiest, verliest zij op slag de steun van de andere partijen en richtingen. Wij proefden een beetje deze tendens bij jullie bezoek, onlangs, aan Europa. Dit zouden jullie serieus in overweging moeten nemen. Jullie hebben alle steun nodig van alle partijen (links en rechts), behalve extreem rechts vanzelfsrpekend. Wees vriendelijk en verwelkomend jegens alle politieke richtingen en spreek jezelf niet uit vóór enige richting. Zodoende verspeel je niet onnodig de zo nodige steun. Belangrijk, hoor! Dat was het. Goed gaan voor julle almal.
“Jullie hebben alle steun nodig van alle partijen (links en rechts), behalve extreem rechts vanzelfsrpekend.”
Hoekom ALLE partijen, behalve extreem rechts? By “alle partijen” is ook ekstreem links ingesluit…
Beteken dit: slegs “extreem rechts” is fout en alles wat links van “extreem rechts” is, is o.k.?
Dit lyk soos ‘n baie liberalistiese visie.
Ag nee, Ropie, dit sou ook sleg wees as Orania hom identificeer met extreem-links. Maar op hierdie oonblik is daar nie extreem-linkse partye in WesEuropa nie.
En wat die extreem-regs aangaan, Orania bly daarby weg: lees die boeke wat hulle publiseer. Die Orania-bestuur denk gelukkig gesond. Dis ook hoekom hulle het n succes van Orania gemaak.
Daar is baie ekstreem-linkse partye in Wes-Europa. Alle kommunistiese partye en sosialistiese partye is ekstreem-links. Ek dink byvoorbeeld aan Frankryk en Duitsland waar daar sulke linkse partye is. Selfs ook in Italië. Van ekstreem-regse partye weet ek nie van veel nie. Die bewering dat Vlaams Belang, PVV en Front National ekstreem-regs is, is tipiese linkse propaganda en daar is geen bewyse daarvoor nie.
Dagse Jaco, voor ons weet, daar is amper nog kommunistiese partye in WesEuropa, hoor. Hierdie is die politieke landskap:
[ groot midde-partye] – [ groep Wilders-Lepen] – [ extreem regs]
die [groot midde-partye] het regs-midde-links; onder hulle is ook die sosialistiese partye, soos Labour in England en die PvdA en SP in Holland. Maar hulle is rerig nie extreem- links nie.
Die SGP wat julle ontvang het tydens julle laaste besoek, behoor, soos die mense se, tot die regse flank van die midde-partye. Maar hulle is nooit nie, extreem-regs, nie. Hulle is heel beskaafde mense.
Ons sou se, die linkses, midde en regses van die groot midde-partye lê bietjie teen mekaar aan en verskil nie so baie nie.
Dan kry jy, die groep Wilders-Lepen. Hulle kry baie stemmers, maar ook baie mense is sterk teen hulle: miskien so 30 % voor Wilders en so 40 % teen en die res sê niks nie. So sou ons inskatting wees.
Dan kry jy [extreem-regses], wat vooral in Düitsland groei, soos die NPD. Hulle glo Hitler was een mooi ou gewees. Jy kry ook van hulle in Engeland. In Holland is hulle ook, maar dis baie min mense.
As daar al komministiese partye is in WesEuropa, is hulle amper buite sig. In ieder geval, ons het hulle nie gesien nie. En jy kan nie die hollanse PvdA en SP en die engelse Labour, extreem-regs noem nie.
Op hierdie oonblik is die groot geveg tusse die [groot midde-blok] en [Geert Wilders-Lepen].
Dit maak nou nie saak nie, hoe n mens oor die politieke rigtinge in Europa denk nie, maar as Orania hom te veel vereenselvig met Geert Wilders, sal hulle nie toegang kry tot die ander groot midde-partye nie. As Orania hom vereenselvig met die groot midde-blok, sal hulle nie steun kry van die groep Wilders-Lepen. So werk die ding. – Maar ons wil nie kla nie, net n helpend hand ge vir die volkstaat. Goed gaan almal.
Beste Frits,
Ons het nog nooit met Geert Wilders ontmoet nie en ken hom nie. Orania het geen Europese politieke agenda anders as om ons saak van Afrikanerselfbeskikking binne die konteks van die Afrikaner se moeilike omstandighede in Suid-Afrika aan soveel as moontlik mense, partye en organisasies te verduidelik. Die probleem is egter dat ons veroordeel word wanneer ons byvoorbeeld met iemand soos Martin Bosma skakel, maar sou ons byvoorbeeld met GroenLinks of SP (wat albei besonder linkse indien dan nie ekstreem-linkse partye nie) gesels sou ons nie veroordeel word nie. Ek het geen behoefte om kant te kies in enige Europese land se politiek nie, maar gesprekke met invloedryke persone binne PVV< FN en VB is belangrik en ons kan nie net weens politiek korrekte redes nie met hierdie mense (wat die Afrikaner besonder goedgesind is) gesels nie. Dat ons ons van enige ekstremisme distansieer is 'n bekende feit en ons bly daarby staan. Geen vorm van ekstremisme het nog ooit iets positief in die wêreld bygedra nie.
“Prakties gesproke het die probleem by “… soveel moontlik skeiding” ingekom.”
Daar moet onthou word dat die “… soveel moontlik skeiding” (oftewel klein apartheid) as korttermyn druk-meganisme voorsien is om die ideale vlak van skeiding te soek.
Dat dit uiteindelik ontaard het in sekere kring, moet eerder voor die deur van bepaalde belangegroepe geplaas word.
Die vyandige ontvangs wat Dr Verwoerd se beleid in sogenaamde “Afrikaner” sakekringe ontvang het, het ook baie bygedra om hierdie ander belangegroepe en gevolglike negatiewe impakte te versterk, want die materialisme het begin om nasionalisme en volksbelang te oorskadu.
Geagte Carel, ek persoonlik het geen probleem met Dr Verwoerd se idees, benaderings en alles wat hy tot stand wou bring nie (en ek is nie 100% op hoogte van alles wat hy wou vermag nie). Ek dink die (Blanke) Afrikaner van vandag gaan lewenslange tyd en energie vermors om enige ander etniese- of volks- of besigheids- of politieke- of selfs kerk-groepering se besware en agendas ‘in ag te neem’ ten opsigte van die ontwikkeling van ‘n nuwe lewensvatbare bestaansbestel vir die oorgeblewe Afrikanervolk. Ek glo die Afrikaner moet ‘n nuwe fondasie uitwerk en neerle en self besluit oor sy toekoms. Orania is ‘n uitstekende geleentheid om dit te volbring. Ek dink so ‘saam’ met die huidige Suid-Afrika se ‘reenboognasie et al’ sal almal binnekort oor die spreekwoordelike afgrond tuimel. Daarom dink ek moet die Afrikaner eers weer ‘apart’ homself regruk op alle terreine van die lewe en versigtig oorweeg hoe dit gedeel gaan word met enige ander groepsentiteit. Die Afrikanervolk het na my mening, baie goeie ‘dinge’ uit die verlede waarop hy voort kan bou en baie slegte ‘dinge’ van die hede wat hy moet verwerp/omkeer/afbreek/tot niet maak.
Is die neiging om mense volgens velkleur te klassifiseer nie eintlik meer ‘n Engelse een nie? Ek bedoel, die Amerikaners praat van hulle eerste “black president” waar hy van gemengde rasafkoms is…
NP van Wyk Louw het dekades gelede ‘n essay geskryf waarin hy verduidelik waarom die Afrikaners soveel strukture moes skep om homself te beskerm.
Myns insiens is een probleem die feit dat die “witmense” van pionierdae in die Kaap die heersers of inisieerders was en dat slawe anders gelyk het, anders as arbeiders in Europa. Maar, as jou politiek tot ‘n verlies aan menswaardigheid lei en jy mense moet doodmaak om mag af te dwing is die skrif stellig aan die muur, tensy alle andersdenkendes of -kleuriges uitgemoor word.
Na die Anglo-Boereoorlog moes baie wittes as arbeiders in myne gaan werk en die situasie was stellig anders. Vandag, in ‘n een-man-een-stem bedeling, sal jou eie, natuurlike oorredingskrag meer oortuigend moet wees en sal jy minder op groepsktrukture moet steun.
Soos in ‘n skoolklas: die boelie weet genoeg om 70% te kry en te manipuleer, en die A-kandidaat het gesonde self-vertroue, waar die 90% presteerder van homself vergeet en dink aan die klein foutjies wat gemaak is. ‘n Mens kan dit stellig ook op politici se gedragwyses van toepassing maak. In ‘n mooi tuin waardeer almal die verskeidenheid en kleurvolheid sonder om noodwendig te wonder hoeveel beddings met rooi rose daar is.