fbpx

Vandag 50 jaar gelede, om 14:14, het dramatiese gebeure in die Volksraad (die destydse parlement) plaasgevind, toe net aan die begin van die sitting, toe parlementslede nog die saal binnekom, ʼn parlementsbode, Dimitrio Tsafendas, die eerste minister dr. Hendrik Verwoerd met ʼn dolk vier keer gesteek het. Dr. Verwoerd was feitlik oombliklik dood.

Toe die nuusberig die land tref kon mense dit nie glo nie. Dit is geen oordrywing om te sê dat die hele land in skok was, nie net die Afrikaners of die aanhangers van Verwoerd nie. So iets het nog nooit in Suid-Afrika gebeur nie, en dr. Verwoerd se posisie was op daardie stadium so sterk dat meeste gereken het hy sal nog lank die land regeer en sy groot projek van territoriale skeiding en langtermyn beveiliging van die Afrikaners en ander blankes in Afrika voltooi. Almal wat in daardie tyd gelewe het, kan die oomblik onthou toe die noodberig oor die radio gekom het of mense die verskriklike nuus vir mekaar oorgedra het. Talle het gehuil en die land het stilgestaan. Suid-Afrika sou nooit meer dieselfde wees nie. Die Afrikanervolk was in sy hart getref. Niemand kon die volk se strewe beter verwoord en verteenwoordig as dr. Verwoerd, en die mense het hom blindelings vertrou. Behalwe vir enkele radikales en kommuniste was daar ook onder meeste swartmense ontsteltenis. Verwoerd was nie hulle held nie, maar hy was gerespekteer as leier van die land en ʼn regverdige bedeling vir swartmense (uit sy oogpunt, en ook gemeet aan die omstandighede van die tyd) was een van sy hoofdoelwitte. Net ʼn paar dae voor die moord het Verwoerd juis samesprekings met die leier van Lesotho, Leabua Jonathan gevoer en daar is verwag dat ʼn rigtinggewende aankondiging oor die beleid teenoor Afrika binnekort sou volg.

Die groot vraag hoekom Tsafendas, wat eintlik ʼn niemand was, die moord gepleeg het, wie agter hom gesit het (indien wel) en hoe hy met sy twyfelagtige rekord en boonop nog as buitelander as bode aangestel kon word, is tot vandag toe onopgelos. Daar is allerhande teorieë en verduidelikkings, maar dit sal egter ʼn raaisel bly en soos die tyd aanstap, sal die spore net verder verwaai. Wat vir ons as Afrikaners egter belangrik is, is dat ons Verwoerd se nalatenskap en hom as leier, en as mens, moet onthou. Hy was nie volmaak nie en sy beleid kan om verskeie redes gekritiseer word, maar ten minste het Verwoerd ʼn plan gehad hoe om ʼn uiters komplekse samelewing soos Suid-Afrika te orden en om langtermyn vrede en stabiliteit vir al sy inwoners te skep. Dit is nie toevallig dat mense wat in sy tyd geleef het dit as goue era onthou waar Suid-Afrika in elke opsig sterk en voorspoedig was en die Afrikaners in beheer was.

Daar is ʼn spesifieke band tussen Orania en Verwoerd. Dr. Verwoerd het Orania nooit gesien nie, maar die geweldige Oranjerivier – waterskema wat dr. Verwoerd van stapel gestuur het, het die konstruksiedorp Orania veroorsaak, en, nog belangriker, het dit moontlik gemaak dat die droë Karoo tot ʼn vestigingsgebied vir Afrikaners kan ontwikkel, iets wat min mense in sy leeftyd raakgesien het. Daar is aanduidings dat Verwoerd so iets beoog het met die Oranjerivierskema. Sy vrou Betsie het in Orania die laaste jare van haar lewe deurgebring en sy dogter Anna en skoonseun Carel Boshoff word met reg as die stigters van Orania, die eerste volkstaatgroeipunt, beskou. Die leierseienskappe en versiendheid van Verwoerd het beslis vir Carel en Anna Boshoff beїnvloed en geinspireer. Daarom is dit ook net reg dat dr. Verwoerd in Orania deur die Verwoerdmuseum en verskeie borsbeelde geëer word. Nie omdat hy, soos tot vervelens toe deur mense wat min van hom weet herhaal word, die “vader van apartheid” sou gewees het nie, maar omdat hy aan die langtermyn voortbestaan en groei van die Afrikanervolk in Afrika en in vrede met ander volke geglo het en daarvoor planne gemaak het, net soos die mense wat Orania en die volkstaat vandag bou.Verwoerd