ORANIA VEILIGHEIDSKOMITEE 1991 – 2014.
‘n Gemeenskap sorg vir homself.

dr. Manie Opperman

Inleiding.

Vanaf sy stigting was Orania ‘n bron vir studente en joernaliste van ‘n wye verskeidenheid dissiplines o.a. ekonomie, antropologie, sielkunde, opvoedkunde en dorpsontwikkeling. Orania se gemeenskapsveiligheidstrukture was egter nog nooit ‘n onderwerp op sigself vir ‘n studieprojek nie. Dit word algemeen aanvaar dat Orania ‘n besondere veilige dorp is om in te vestig. Betekenisvol is dat in ‘n groep van 50 aansoekers vir verblyfreg in 2007 hulle ervaring van misdaad, soos op die verblyfregvorms aangedui, die volgende was:

Geen 26
Gewapende roof 9
Kaping 5
Huisbraak 4
Aanranding 3
Intimidasie 2
Geskiet 1
Totaal 24 (48%) was slagoffers van misdaad.

Tot ons verhuising na Orania in 2000 was ek vir 7 jaar bevelvoerder van ‘n grenskommando verantwoordelik vir die distrikte Bedford, Adelaide en Fort Beaufort in die Oos Kaap. Die “struggle” jare met die bloedvergieting en vernietiging deur terrorisme en onrus was voorlopig verby. Transformasie was egter die woord van die dag in die gebied soos elders. Die skrif was aan die muur vir wittes in die algemeen en Afrikaans in die besonder. Ek was 60 jaar oud en kon aftree. Na ‘n besoek aan Orania was die besluit om hier te vestig in 2001 maklik. Ek het aansoek gedoen vir ‘n oorplasing na Hopetown Kommando waar ek op sterkte was tot 2007 met die demobilisasie van die eenheid.

Ontwikkeling van ‘n sosiale struktuur is dikwels nie reglynig nie maar vertoon spronge van vinnige verandering en langer tydperke van konsolidasie. Orania gemeenskapsontwikkeling vertoon hierdie tendens en gevolglik ook die veiligheidstrukture. Daar word 3 tydperke onderskei nl. 1991 – 1994, 1995 – 1999, 2000 – 2014. Na 2014 speel Orania Veiligheidsdienste (OVD) , ‘n sekuriteitsmaatskappy, toenemend ‘n dinamiese rol en verdien dit ‘n bespreking op sigself.

Bronne vir rekonstruksie van Orania se gemeenskapsveiligheid was onderhoude met inwoners vir die vroeëre tydperke, notules van Orania Bestuursdienste (OBD) en Vluytjeskraal Aandeleblok (VAB) raadsvergaderings. Geskrewe materiaal nl. verslae, rapporte, waarderings, planne, opdragte vir die latere tydperke is beskikbaar.

1991 – 1994

Vestiging van ‘n gemeenskap vind plaas. Francois Botes het as jong prokureur met sy gesin eerste inwoners gewees. “Ons het gevoel asof ons afskeid van Suid Afrika geneem het en in ons eie Volkstaat was. Die haarkapster op Hopetown het geweier om my vrou se hare te doen omdat sy van Orania was. Ons was min en baie bekommerd oor die naderende verkiesing van 1994. Ons het nagpatrollies met oorgehaalde gewere gedoen. Een aand het ‘n patrollielid ‘n sarsie skote afgevuur tot groot konsternasie van almal. Kriminaliteit was laag. Inwoners het oor en weer gekuier en almal het mekaar geken.”

Coraine Oosthuizen het as jong dogter in 1992 saam met haar ouers op Orania gevestig.
“ Vir ons was dit ‘n idilliese bestaan met vryheid om te beweeg dag en nag sonder vrees. Ek was onbewus van veiligheidsoptredes.”

Renus Steyn was OBD se eerste dorpsbestuurder.
“Ek het altyd ‘n wete van die belangrikheid van veiligheid gehad. Vir die 1994 verkiesing was die swembad ‘n veilige versamelpunt indien onttrek moes word. Daar was ‘n slinger alarm. Kleingeluk het ‘n afsonderlike veiligheidskomitee gehad. By Pêrellaan uitgang was ‘n sandsak fort. Daar was ook stellings op die serwituutpad. Die organisasie was goed. Na die verkiesing het die vrese vervaag.”

Dit is duidelik dat met die drama van vestiging, publisiteit en dorp bewoonbaar maak, veiligheid vir eers agterweë gebly het. Trouens Hopetown Kommando het die platteland beheer en die SAPD was Orania goedgesind. Veiligheid sorg egter vir homself en in Augustus 1992 op ‘n OBD raadsvergadering is ‘n kommitee vir sekuriteit bestaande uit R. Steyn, B. Raubenheimer en dr. S. Nel aangestel. Reeds is daar diefstal gerapporteer nl. brandstof uit Gawie Nel se vragmotor. Kinders wat motor bestuur was ‘n bekommernis. Boetes is gehef vir bestuur sonder ‘n lisensie. Op 8 Oktober 1992 word Vluytjeskraal Aandeleblok Beperk gestig en die Veiligheidskomitee word versoek om te beplan vir die stigting van ‘n sekuriteitmaatskappy. Besluite waaraan nie uitvoering gegee is nie.

Sifting van nuwe inwoners vir ongewenste elemente begin in Februarie 1993 met ‘n keuringsproses. Die vrae oor persoonlike gegewens en ander vrae toon ooreenkoms met huidige “verblyfreg” aansoeke se vrae. Die dorpsbestuurder doen die keuring en lê ‘n aanbeveling voor aan die raad. In Januarie 1994 word besluit om die hek by Pêrellaan ingang te sluit van 20:00 nm. Hierdie was die eerste poging om toegangsbeheer toe te pas en was waarskynlik nie volhoubaar nie. Die probleem van toegangbeheer sou in die jare vorentoe gereeld na vore kom. In hierdie vroeë stadium het Orania se gemeenskap begin om verantwoordelikheid vir sy eie veiligheid te neem.

1995 – 1999

Kobus van der Merwe. Inwoner vanaf 1995 en Dorpsbestuurder. “Veiligheid na 1994 was op ‘n adhoc grondslag bestuur. Strukture is geskep maar nie met dringendheid uitgevoer nie. Daar was nie ‘n bedreiging nie.”

Die veiligheidsheining tussen Kleingeluk en die Nywerheidsgebied word afgebreek en die materiaal word gebruik om ‘n gedeelte van die Nywerheidsgebied te omhein.

In Augustus 1995 besoek President Mandela Mev Betsie Verwoerd. Dit was veiligheidsgewys ‘n hoogtepunt. Lukas Taljaard, lid van die Dorpsraad vertel dat Orania self die sekuriteit hanteer het in samewerking met Mandela se sekuriteitspan. Renus Steyn moes met die SAPD op Hopetown koördineer. Hy het hulle gerus gestel dat Oraniërs nie vir Mandela ‘n gevaar inhou nie.

In September 1995 word deur VAB ondersoek na die stand van Orania se veiligheid gedoen. Die raad is van mening dat daar geen veiligheidsbedreiging vir die gemeenskap is nie. Sake soos padverkeersreëls en brandbestryding kry aandag. Na ‘n groot brand by Orania Motors in November 1995 is besluit om brandbestryding en noodhulpspanne op die been te bring.

In hierdie tydperk is daar nie duidelikheid oor die wetgewende, uitvoerende en regsprekende funksies van die Raad nie. Die vermoë van die Dorpsraad om besluite t.o.v. wet en orde en veiligheid uit te voer het soms te kort geskiet. Byvoorbeeld in November 1996 rapporteer Lukas Taljaard dat ‘n reaksiemag in wording is. In Januarie 1998 sê Gys Olivier dat hy besig is met ‘n reaksiepeloton wat nie op militêre optrede gebaseer is nie.

Nogtans was die Raad deurgaans bewus van die nodigheid vir veiligheidstrukture. Daar word in Maart 1998 ‘n veiligheidskomitee (forum) gestig met lede G. Olivier, A.P. du Plessis, Dr, J. Strydom, A. Naude, L. Taljaard, H.P. Steyn, C van der Merwe en T.F van der Merwe.
G. Olivier sou ook nooddienste en wet en orde behartig. Reserviste sou ook gebruik word. Laasgenoemde het eers in 2002 gerealiseer.

Sake waaraan aandag gegee is, sonder uitvoering, is ondermeer die oprigting van ‘n skietbaan wat telkens in notules voorgestel is. Toegangsbeheer verskyn gereeld op die sakelyste sonder ‘n oplossing. Die verwagting van instroming van vlugtelinge uit ander dele van Suid Afrika kom sporadies voor. In 1998 is Andreas du Plessis en Renus Steyn aangestel om die aangeleentheid te ondersoek. ‘n Perseel moes gevind word vir ‘n tentedorp met basiese geriewe. Voedsel, klere en toerusting moes versamel word.

‘n Kwessie wat in hierdie tydperk begin kop uitsteek is die verhouding van die dorpsraad met ** *******. Laasgenoemde is deur Renus Steyn en Kobus van der Merwe gespreek i.v.b. met uitlatings van ******* oor die Dorpsraad en leiersfigure. Die saak is onderling geskik. Die kwesbaarheid van Orania t.o.v. ‘n Eskom onderbreking is ‘n konstante bekommernis maar ook nie opgelos nie. Daar was verskeie voorstelle om die waghuisie na Kleingeluk te benut o.a. as opskamer of oornagfasiliteite, maar weer was daar nie uitvoering nie.

In die aanloop tot 2000 het die gemeenskap se getalle tot ongeveer 400 gestyg. Keuring het gereeld plaasgevind. Op 28 Januarie 1999 is verblyfreg aan 6 persone toegestaan en 4 geweier. Op 29 Maart 1999 is 10 persone toegelaat en 2 geweier. Redes vir weiering is nie bekend nie. Daar bestaan ‘n los veiligheidstruktuur met die draai van die eeu wat beplanning doen volgens geleenthede.

2000 – 2014

Na die bevel in die Hooggeregshof in 2000 dat nog besluit moet word oor Orania se grondwetlike posisie (steeds onafgehandel) ondervind Orania ‘n tydperk van groei op elke terrein van gemeenskapslewe insluitende veiligheid. ‘n Weerspieëling hiervan is ‘n aanhaling uit die Veiligheidskomitee Notule 1/2002: “Voorsitter heet almal welkom. Het onlangs as voorsitter by mnr. Paul Coetzer oorgeneem. Wil graag nuwe strukture vestig. Daar behoort ‘n verskil tussen Veiligheid en Wet en Orde te wees wat betref hul funksies. Die volgende strukture behoort in plek gebring te word. Rampsbestuur, Nooddienste, sekerheid en Wet en Orde.”

Komende uit ‘n omgewing met relatief hoë veiligheidsaktiwiteite het ek na ons aankoms in Orania in 2001 gou by die plaaslike veiligheidstruktuur ingeskakel. Paul Coetzer, ‘n Dorpsraadslid was voorsitter en Doep du Plessis sekretaris. My eerste vergadering was in die gemeenskapsaal se sysaal. Daar was goeie opkoms. Patrollie beplanning is gedoen. Ek sou saam met die Van der Merwe broers, Barend en Lukas patrolleer. Tydens my eerste patrollie met Lukas en Barend afsonderlik, met hulle eie motors, het ons elke keer in slote vasgeval en moes uitgehelp word. Verblywend was dat daar ‘n jaar vantevore reeds besluit is deur die Raad dat die Tegniese kantoor, by die poskantoor, sou dien as opskamer. Daar is ook ‘n besluit van die Aandeelhouersvergadering dat R10,00 per maand per huishouding as veiligheidsheffing ingestel sou word. Daar was nie ‘n begroting vir veiligheid nie. Veiligheidskomiteelede is deur Aandeelhouers aangestel. Daar was ‘n positiewe dinamiek in die gemeenskap wat ook in die veiligheidstuktuur weerspieël is. In 2003 het ek lid van die Dorpsraad geword met portefeulje wat Veiligheid ingesluit het.

Hester van Zyl (Boshoff) is in 2002 tot die Raad verkies en het die portefeulje Wet en orde gekry. Sy was voorheen ‘n SAW offisier met die rang van Lt. Kol. Sy was in bevel van Orania se reserviste groep. Hulle het opleiding gekry. Daar was ‘n voorstel op die Raad dat die reserviste asook veiligheidspatrollielede vir hulle dienste vergoed moes word maar is nie uitgevoer nie.

Die reserviste was aktief en het gehelp met arrestasies. Die volgende is ‘n inskrywing van 6/8/2003 in die insident logboek: “Inligting dui op gereelde inbraak by Eureka. Inbraak word slim gedoen sodat Gys Olivier dit nie opmerk nie maar baie voorraad wat weg is. Voorlê deur reserviste. Gys Olivier in winkel met kamera. Hester van Zyl stel plan op. Gys Olivier volg nie plan nie. Skelms daag op maar vlug toe Gys hulp ontbied. Gys bel nie Hester nie.”
‘n Opname het getoon dat ongeveer 35 Oraniërs oud SAW lede was van wie 15 gewillig was om na Hopetown Kommando oorgeplaas te word. Die einde van die Kommandostelsel was egter in sig. Alhoewel die Kommando nog patrollies gedoen het was daar nie meer fondse vir opleiding en nuwe lede nie. Die gesamentlike vergadering (GOKOK) met die SAP het by die Kommandohoofkwartier plaasgevind. Hierdie vergaderings het na die Kommando se ontbinding in 2007 by die Hopetownpolisiestasie voortgegaan met ander name nl. “Joint Police Station” en “Cluster” vergaderings waar die misdaad situasie in die gebied bespreek is. Orania is as deel van die SAPD se gemeenskapspolisiestruktuur beskou.

Orania se gemeenskapsveiligheid het goeie verhoudings met SAPD in Hopetown gehad. Kaptein van Onselen, die bevelvoerder en inspekteur du Bruin het ons veiligheidsvergaderings bygewoon. Kaptein van Onselen het by verskeie kere gewaarsku teen ‘n gevoel van oorgerustheid by Oraniërs. Die gemeenskap van 480 in 2003 het die potensiaal van ekonomiese welvaart getoon. Dit sou die gemeenskap aantreklik maak vir misdaad sindikate.

‘n Insident wat simbolies geword het van Orania se lae misdaad was Johan de Villiers se optrede. Hy het mielies te koop aangebied deur die mielies op die sypaadjie in Diamantweg uit te stal met net ‘n blik vir betaling. Die vertroue het net nie beskaam nie. Daar was geld in die blik.

Die insident register van 2003 tot 2012 toon ‘n ander prentjie. Daar is 228 insidente veral krimineel aangeteken. Diefstal, aanrandings, vandalisme o.a. het voorgekom alhoewel meestal minder ernstig. Dit sluit sake uit wat sommige Oraniërs direk by die SAPD in Hopetown aanhangend gemaak het. Soms meld Oraniërs nie sake by die Dorpsraad aan nie.

Wynand Boshoff rapporteer op 27 Maart 2003 dat iemand besig is om sy koeie uit te melk. Op 10 Februarie 2006 rapporteer Andre Steyl dat ‘n vrou se handsak by Ora Supermark gesteel is. Donkiekarmense was verdag. Hulle jaag weg. Vind handsak by hulle m.b.v. Bennie Wessels van Wanda SAPD.

Insident log inskrywing op 12/4/2003. SAPD eenheid. Nygala met LtKol Greyling, Inspekteur de Bruin, Inspekteur Strong (10 man). Inspekteer wapens en ammunisie in Elim. Seun van *** ************** met ammunisie maar nie lisensie. Moet verklaring in Hopetown gaan aflê. Verskyn later in hof. Sommige sake het ‘n bonatuurlike konteks gehad. Op 26 Maart 2006
kla *****  ***: Sy het vanoggend 2 telefoon oproepe gehad 01:00. ‘n Vrouestem het in Engels gesê: “Hierdie is ‘n demoniese telefoon en dit gaan vernietig word”.

In 2003 het die Veiligheidskomitee begin met beplanning om veiligheidsoptredes volhoubaar te bestuur, asook jaarliks te hersien. Dit het ingesluit:

1. ‘n Organigram vir bevel en beheer, vanaf die Dorpsraad na Wet en Orde,
Veiligheidskomitee, Reserviste, Rampbestuur en Kommando.

2. ‘n Veiligheidsplan vir die gemeenskap verdeel Orania is in drie sektore elk met ‘n sektorleier. Drie vlakke van paraatheid is beplan nl. Groen: normaal. SAP samewerking,
opleiding, roetine patrollies, valhekke, sporadies inligting insameling. Oranje: berei voor vir optrede, Rooi: Optrede. Stig GOS met SAP, patrollies vir waarneming en rapportering asook toegangsbeheer. Die plan het met aanpassing dieselfde gebly tot 2012.

3. Reaksiemag. ‘n Mobiele goedtoegeruste en opgeleide reaksiemag van mans en vrouens
(ten minste 10) is noodsaaklik vir ‘n gemeenskap in Orania se posisie. Reaksietyd van
SAPD Hopetown is in ideale omstandighede 20 minute. Oraniërs moet in geval van
gewapende roof of ander krisis self klaarkom. ‘n Bedreiging moet op die minste gelyk
ontmoet word. Die Dorpsraad se begroting kon in die vroeë 2000’s die koste van ‘n
sekuriteitsmaatskappy met ‘n reaksie vermoë nie bekostig nie. Veiligheidslede was almal
vrywilligers terwyl die Dorpsraad gehelp het met logistiek en administrasie. Dit is dus
eers in 2007 dat ‘n reaksiemag, saamgestel uit vrywilligers wat op The Farm opleiding
ondergaan het, tot stand gekom het. Daar was 30 lede oor ‘n tydperk van 8 jaar wat basiese vlak wapenopleiding ondergaan of gehad het en tien waarvan ‘n vrou tot Besigheidsklas soos voorgeskryf vir sekuriteitmaatskappye gevorder het. Ons het onsself op risiko geplaas om die gemeenskap te beveilig. ‘n Lewe mag net geneem word om ‘n lewe te red. Dit is al beskerming in die regstelsel wat ons geniet het. Beserings en ander verlieste was vir ons eie rekening. Die groep was volhoubaar en het vir ‘n geruime tyd bly voortbestaan selfs nadat OraniaVeiligheidsdienste, ‘n sekuriteitsmaatskappy, gestig is. Wynand Coetzer, instrukteur van The Farm het ‘n holistiese benadering tot opleiding en het die rol van konteks in gevaar-
situasies beklemtoon.

4. ‘n Nood en Ramp gebeurlikheidsplan is in 2004 opgestel gebaseer op riglyne verskaf deur De Aar Distrik Munisipalitiet se rampbestuur riglyne. Hiervolgens sou ‘n GOS saam met SAPD in die ou hospitaal gebou gestig word. Natuurrampe, brande, aanvalle, noodhulp kon hiervolgens hanteer word. Taking van verantwoordelike personeel is gedoen. Dorpsraad se administrasie en tegniese personeel het ‘n belangrike rol gespeel. Fasette van die plan is gereeld in die praktyk getoets veral brandbestryding. ‘n Opgeleide brandspan met voldoende toerusting moes verskeie brande hanteer.

In 2007 is Piet du Toit se huis uitgebrand. In 2008 Gawie Nel se buitegeboue in ‘n brand totaal verwoes. Gasbottel het ontplof en ‘n skerf het een van die helpers in die arm getref. Die grootste brand was waarskynlik die Vaatjie kuierplek in die nag van 23 Augustus 2010. Die vuur was erg en het na aangrensende store versprei waar Willie Botha groot skade gely het aan toerusting. Die Dorpsraad se vragmotor met ‘n 5000 L watertenk kon die vuur stuit. Hierdie brande en ander het brandgevaar as een van die grootste risiko’s in Orania uitgewys.

In Januarie 2013 is die Ramp Bestuurgebeurlikheids beplanning gebruik om Orania se valhekke vir 2 weke snags te beman. ‘n Sindikaat het 4 voertuie kort na mekaar gesteel. Ongeveer 150 inwoners het in skofte die valhekke beman. ‘n Belangrike deel van Rampbestuur is die gebruik van ‘n sirene wat elke eerste Maandag van ‘n Maand om 1200 gelui word. Daarna volg ‘n veiligheidsmededeling oor Radio Orania. Indien die sirene op enige ander tyd gehoor word dui dit op ‘n krisis. Inwoners luister dan oor Radio Orania vir inligting oor watter optrede van inwoners verlang word. Elke Maandag nadat die sirene gelui het vind ‘n operasionele beplannings vergadering plaas waar verslag oor veiligheidsaktiwiteite gedoen word. Die sirene is een keer gebruik om ‘n kind, wat weggeraak het na ‘n kinderpartytjie, op te spoor. Soek spanne van inwoners het sektore in Orania gefynkam en die kind is aangetref aan die slaap onder ‘n boom. Hy het ‘n pak lekkergoed by hom gehad. ‘n Soortgelyke waarskuwingssisteem met ‘n sirene word in Holland beoefen. Toevallig ook op die eerste Maandag van die maand. Inligting is essensieel vir taktiese en strategiese beplanning. Bronne is SAPD Hopetown, Transvaal Landbou Unie, koerante, internet en inwoners. Beriggewers wat informasie verskaf, wat sou lei tot die arrestasie en skuldbevinding van misdadigers kon uit Dorpraadsfondse beloon word.

In hierdie tydperk was Wet en Orde en Veiligheid deel van een portefeulje in die direksie. Die beleid vir dissiplinêre optredes het voorsiening gemaak vir verskillende stappe afhangende van die oortreding. Geringe oortredings oa verkeersoortredings kon sektorleiers ‘n gesprek met oortreder voer. Die Dorpbestuurder Kobus van der Merwe saam met die direkteur van Veiligheid kon ook ‘n gesprek voer met ‘n oortreder. ‘n Dissiplinêre komitee moes verdere optredes oa uitsetting aanbeveel. Dit is vir bevestiging na die Dorpsraad verwys. Aanvanklik het ek as voorsitter van die Veiligheidskomitee ook sittings gehad op dissiplinêre komitee. Dit is later verander. Daar kan teen die uitslag van die dissiplinêre verhoor geappelleer word.

In Mei 2005 rapporteer Anna Boshoff dat Dr. Verwoerd se beeld vanaf die beeldekoppie verwyder is en by die Volkskool staan. By die koppie was ‘n mislukte poging om spore dood te vee. Spore van ‘n klein bakkie en skoenspore kon herken word. ‘n Paar uur soektog in Orania deur Johan Ferreira en Johan de Villiers het 3 jongmans met ‘n klein Datsun opgelewer. Die bakkie spoor en skoenspore op die koppie was die verdagtes s’n. Hulle het skuld erken en moes R1000.00 boete elk betaal. Dit sou gebruik word vir die beeldetuin ontwikkeling.

Sommige klagtes was op die terrein van die maatskaplike werkster ****** **** **********. In April 2005 kla ****** ***** dat kinders 65 ruite van die ou skoolgebou in Kleingeluk gebreek het. Ondersoek vind 2 dogters 14 jaar en en 12 jaar oud saam met ‘n seun 10 jaar oud. Die ouers het ingestem om die skade reg te stel. Dagga gebruik en handel het verskeie kere gelei tot SAPD klopjagte met Veiligheidskomitee se samewerking. In 2011 het ‘n klopjag, georganiseer deur Johan Swanepoel, gemeenskapsinspekteur, gelei tot die arrestasie van ‘n Oraniër oor die besit van ‘n daggaplantjie.

Veiligheidskomitee vergaderings het maandeliks plaasgevind. ‘n Verslag van voorvalle en optredes is aan die Dorpsraad voorgelê. Die verslae weerspieël die veiligheidssituasie verslag van Veiligheidkomitee 25 November 2005.

Bogenoemde voorvalle verdien toeligting.
Die inbraak by Ora Supermark was gedoen deur 4 “koningskinders”. ‘n Onsuksesvolle rehabilitasie poging van ‘n kerkgroep om probleemkinders van elders in Orania te laat oplei.

Okasa het Radio 100 gesluit nadat ***** ****** leier van die ******* groep ‘n klagte ingedien het dat die Radiostasie onwettig uitsaai. ****** was ‘n ex – werker van die Dorpsraad. Hy is weens wangedrag ontslaan. Die inspeksie van Psira (Reguleerder van sekuriteitmaatskappye) was ook agv ‘n klagte dat die Veiligheidskomitee mense vergoed vir patrollies. Johan Ellis, die inspekteur, was egter baie vriendelik en het verduidelik hoe ons wel deel van Psira kan word. Hy het ons ‘n ’inhouse” sekuriteit genoem.
**** ******* se aksies teen suster **** **** en ** ***** het gespruit uit sy assosiasie met die ‘******groep”. Ek het reeds ‘n lastersaak teen ****** handig gemaak wat hy verloor het met groot koste vir hom. ****** ******* was ‘n goeie spreker en het ‘n aantal ondersteuners in Orania gehad asook ‘n koerantjoernalis. Pieter Grobbelaar het ‘n saak in die Hooggeregshof teen hom geneem oor lasterlike bewerings teen Orania Dorpsbestuur en ander leiers. Hy moes sy eiendom verkoop en het geimmigreer.

Vyf jaar later het die Veiligheidsprentjie verander. Orania se inwonerstal was 700 inwoners.

Verslag Veiligheidskomitee:

In Mei 2010 is die beheerkamer verskuif na ‘n kantoor naby Radio Orania se ateljee. Hand Radiokommunikasie vir Veiligheid word beplan.

Die verslag van Julie 2010 toon dat die valhekke weens Xenophobiese dreigemente landswyd vir die tydperk 11 – 14 Julie snags vanaf middernag tot 0400 beman is. Daar was patrollies en Elim manne het observasie poste beman. ‘n Presensielys van 30 November 2010 toon dat 53 Oraniërs deegeneem het aan Veiligheidsakiwiteite. Verslag van 16 November 2010 meld dat kwotasies vir TV kameras by Orania se ingange aangevra is. ‘n Voorstel van die Raad, 2 jaar gelede, dat elke Oraniër 1 uur per maand gemeenskapsdiens moet doen moet uitgevoer word. Handradiostelle vir veiligheid en tegniese personeel verhoog reaksievermoë. Elke oggend 0700 word radiotoets gedoen. Johan Swanepoel word aangestel as gemeenskapsinspekteur.

Met die aandeelhouersvergadering in 2011 kondig Frans de Klerk, uitvoerende amptenaar van VAB, aan dat Orania Veiligheidsdienste (Edms) Bpk (OVD) ‘n filiaal van VAB gestig is. Die struktuur van VAB verander ook na departemente met hoofde in die plek van direkteure met portefeuljes. Die direkteure sou voortaan beleidmakend wees en nie meer uitvoerend nie. Kobus van der Merwe word hoof van Veiligheid en Regspraak.
Christo Conradie word aangestel as deeltydse gemeenskapsinspekteur. OVD registreer in 2012 by Psira. Daar is 4 direkteure en 6 ander lede. Ons moet almal voorgeskrewe opleiding ondergaan. Dit word verskaf deur Quest Sekuriteit van Hermanus. Dit is afstandonderrig maar die eksamen word deur ‘n Quest amptenaar in Orania afgeneem. Vedere opleiding vind plaas in Hermanus by Quest se sentrum. Vorige opleiding op The Farm word erken vir reaksiemag doeleindes. Die eise van veiligheid het nou sodanig toegeneem dat die gemeenskapsveiligheidstruktuur, wat tot dusver voldoende was, dit nie verder wettig kon hanteer nie. Veral skerppunt aksies benodig gespesialiseerde opleiding en uitrusting insluitende wapens. Gemeenskaps betrokkenheid in ‘n buurwag opset sou steeds belangrik wees as ondersteunend tot OVD wat eerstelynbeskerming vir Orania se inwoners en eiendom moet gee. Voltydse amptenare sou voortaan Orania se veiligheid bestuur. (Fig. 3)
OVD verslag van 27 Julie 2013 toon verdere versterking van die dorp se veiligheidstruktuur deur ‘n PTZ koepelveiligheidskamera by Pêrellaan ingang asook die aankoop van ‘n Kenwood TKR 750 herlaaier vir die doeltreffende funksionering van OVD se twee rigtingradio’s. ‘n Noodfoon sal deur die reaksiemagleier gehou word, na kantoor ure, vir hulp aan die inwoners snags.

Orania se veiligheidskomitee funksioneer binne die SAPD se gemeenskapspolisiërings raamwerk. Dit verskaf mannekrag vir funksies soos waarneming en rapportering, valhekbemanning en patrollering.

Die beheerkamer is verskuif na die ou dorpskantoor met ‘n ontvangslokaal, kluis en administratiewe vertrek vir kaart en dokumentasie. Die opening vind plaas op 30 September 2014 (Fig 3). Hester van Zyl, administratiewe beampte, is in bevel van die beheerkamer. Haar pligte is velerlei en sluit o.a. in notulering van vergaderings in samewerking met die veiligheidshoof, opdatering van veiligheidswaardering en operasionele planne oa Orania se Veiligheidsplan, rampbestuurplan, ergste scenarionplan, betogingsplan, patrollie- en bystandrooster, opleidingsplan, uitrusting bestellings en aankope. Bogenoemde beplanning is voorgelê aan OVD en VAB direksies vir goedkeuring.

Na 23 jaar het daar ‘n veiligheidstruktuur met voldoende befondsing vir Orania ontwikkel wat, in samewerking met ander veiligheidsinstansies, instaat sal wees om ‘n groeiende bedreiging vir ons dorp en streek die hoof te bied. My dank aan vele Oraniërs wat opgeoffer het om ons gemeenskap te beveilig. Tenspyte van dreigemente van diegene wat ons ideale vyandig gesind is het die Here ons bewaar.

ONS GELOOF MAAK ONS STERK

Dr Manie Opperman