Carel Boshoff, President van die Orania Beweging, lewer die inleiding tydens vanjaar se Burgervergadering.

21 September 2013

Geagte Burgers van die Vrystaat Orania

(Ek spreek u só aan in die gees van verlede jaar se inleiding tot die Burgervergadering, nie omdat ons dink dat Orania nou die volkstaat geword het nie, maar omdat die strewe wat in Orania vergestalt is, daarin die tasbare begin van sy verwesenliking vind. Dit stel ons in die gunstige posisie om nie net met ’n soortnaam na ons te herstelde vrystaat/republiek te verwys nie, maar met die vooruitsig van ’n eienaam.)

Tydens hierdie 175ste herdenkingsjaar van die Groot Trek, waaruit ons volk se staatkundige vryheid die eerste keer gebore is, pas dit om erkenning aan dié epogmakende gebeure te gee en vir ’n oomblik by die waarde daarvan vir ons poging vandag stil te staan. Dit sluit aan by ’n deel van die FAK se herdenking van die geleentheid op ’n heel eietydse manier met ’n 4×4 avontuurrit wat vir uitsending op KykNet verfilm en verpak word en waarby verskillende Afrikanerorganisasies inhoudelike bydraes gelewer het. Een sou uitbrei oor veiligheid op die Groot Trek, ’n ander oor kos en die voorbereiding daarvan, nog een oor die voertuie en tegnologie van daardie tyd en die Orania Beweging oor … , nouja, wat anders as die ordening van die nuwe samelewing en die stigting van ’n nuwe staat.

Wat in my nalees vir die geleentheid opgeval het, was, naas die algemene toepaslikheid van daardie geskiedenis op Orania se strewe vandag, ’n stelling van prof Gert Duvenage in sy studie wat gedurende 1988 se Groot Trek 150 (met die tema Op trek an ons eie) gepubliseer is. Dit is dat die staatkundige geskiedenis wat in Desember 1836 by Thana Nchu met die Volksvergadering onder Gerrit Maritz se leiding begin het, in ’n eenheid deurgeloop het tot met die beëindiging daarvan in 1902. Hoe elementêr daardie eerste aanwysing van 5 of 7 “regters” (of eintlik “rigters”) ookal was, en hoe ongeskei die magte van die staat nog was, dit was die begin van ’n volksregering of demokrasie wat sou uitloop op ’n bedeling wat, in die vorm van die Oranje Vrystaat tot vandag toe as ’n modelrepubliek beskryf word.

Waar die Vryheidstigting in die gees van ’n staatkundige strewe opgerig is en sy strukture daaraan uitdrukking wil gee, is dit van betekenis om te sê dat ons die afgelope jaar met ’n beter funksionerende Uitvoerende Raad en met nuwe inisiatiewe binne die Burgerraad ’n beter omlyning van dié liggame se funksionering begin kry en dat hulle, saam met die Federale Forum wat besig is om tot stand te kom en waarby instansies wat oor grond onder eie beheer mekaar ontmoet, die grondslag vir meer as net plaaslike of private selfstandigheid gelê word. Wat reeds in Orania, in besonder deur VAB vermag word, kan op hierdie wyse uitgebrei en versterk word en ’n beweging word wat hoe langer hoe meer uitdrukking aan ons grootse vryheidstrewe gee. Ontvang die verslag van ons Uitvoerende Hoof vandag ook in dié gees.

In die tweede plek wil ek verwys na ’n punt wat dr Jooste, wat danksy gereelde verwysings vir ons jonger en nuwer lede seker al die gestalte van ’n soort mistieke figuur aanneem, aan die begin van Orania se vestiging gemaak het. Hy het in sy boek oor die ’n Afrikanervolkstaat en lesse uit die Joodse vestiging in Pallistina verwys na die spannin wat tussen die nedersetters in die nuwe land en die Jode wat nog elders in die wêreld gewoon het, ingetree het. Sonder om op sy voorbeeld te kan uitbrei, beleef ons dieselfde op verskillende maniere sedert die vestiging van Orania en nog steeds. Daar is ’n verskil tussen binne en buite Orania wat aan die een kant juis gehandhaaf moet word, maar aan die ander kant altyd weer oorbrug moet word.

Aanvanklik is Orania eenvoudig deur Afrikaners elders van die hand gewys en bespot en tot vandag toe moet ons die aanhang wat ons gedagte geniet, nie oorskat nie. En selfs waar Orania en ons vryheidstrewe aanhang geniet, heers daar dikwels verskil van mening oor wat gedoen moet word en hoe. Sulke spanning kan soms verlammend wees omdat inisiatief en ywer maar brose plantjies is wat maklik deur ’n vroeë ryp geknou kan word. Aan die ander kant kan niemand wat ten behoewe van ’n gemeenskap of ’n volk wil optree, bekostig om oorgevoelig vir kritiek te wees nie en moet elkeen wat inisiatief neem, gereed wees om dit nie net altyd weer te kan verduidelik en verklaar nie, maar ook aan die hand van welmenende kritiek aan te pas en te verbeter. Daarom mag ons nie van “robuuste debat” soos die mode=frase dit beskryf, terugdeins nie.

Dit is dan ook die gees waarin ek in die derde plek wil aanknoop by die kritiek van ’n eietydse Nederlandse denker, Hans Achterhuis, op beide sosialistiese en liberale tendense in die moderne samelewing. Dit kom in kort daarop neer dat beide denkrigtings, veral in hulle ekstreme of fundamentalistiese gestaltes, deur utopiese denkbeelde onderlê word. Of dit die Marxistiese utopie van gelyke besit en sentrale beplanning is of dié van Ayn Rand wat vrye teuels aan die hebsugtige individu gee en “letterlik” in die teken van die dollar staan, beide gaan uit van die rewolusionêre impuls om die slegte verlede uit te wis sodat ’n goeie toekoms op ’n skoon begin gebou kan word – baie soos moderne eiendomsontwikkelaars met boupersele omgaan.

’n Element hiervan was ook al deel van die volkstaatdenke soos dit veral aanvanklik beoefen is toe ons by wyse van spreke voor ’n leë lei – of letterlik ’n skoon blaaibord – gestaan het en oor afbakening, bevolking, ontwikkeling, regering, ens. gefantaseer het. Dat daardie vrye vlugte van die verbeelding ’n belangrike deel van ’n nuwe begin soos Orania uitmaak, kan niemand betwyfel nie, maar dat ons uiteindelik met harde en trae werklikhede te make het, soms ook in ons eie gemoed, staan netso vas. Om dit kort te stel: visionêre denke hoef nie utopies van aard te wees om hoegenaamd te bestaan nie. Inteendeel, “ons sin vir werklikheid én ons vermoë om te droom sal toenemend as inspirasie dien vir ons groeiende inisiatief” – om die slot van verlede jaar se inleiding aan te haal. Ek verwys weer daarna omdat daar gevare skuil in wat na onskuldige utopisme kan lyk omdat dit by die gegewe werklikheid verby kan stuur en aan die wortel van geweld kan lê.

Maar ten slotte en op ’n positiewe noot juis ’n verwysing na een van daardie werklikhede wat ons in die Orania Beweging al so lank voorsien het en wat op sy eie tyd en manier besig is om in vervulling te gaan. Ek wil met u die waarneming deel dat Afrikaners oor ’n breë front besig is om afskeid te neem van daardie betekenisgewende frase wat so lank tussen ons idealisme en hulle werklikheidsbesef gestaan het, naamlik “Suid-Afrika eerste”. In die negatief gestel, beleef Afrikaners oor ’n breë front ’n omvattende en diepgaande vervreemding van Suid-Afrika; positief gestel word die vraag na selfstandige ruimtes waarin Afrikaners aan hulle kultuur-politieke bestaan uitdrukking kan gee, toenemend gestel. Ek sou u van heelwat voorbeelde kon voorsien om die punt te illustreer, maar ek vermoed dat u elkeen dié lys sou kon uitbrei sodat ek nou net by die stelling volstaan.

Dit hou vir ons nuwe moontlikhede in wat met oorleg en ywer ontgin moet word terwyl die rig van ons appél tot nuwe gehore ons aanpasbaarheid sal toets. Aangesien ons ’n “volkstaat” in die oog het en die Vryheidstigting nog nooit sektaries was in sy beskouing van “die volk” nie, is die fondamente gereed vir ’n gebou wat groter is as enigiets wat die afgelope 25 jaar ons laat verwag. Kom, laat ons werk.